Sở hữu trí tuệ và điện ảnh

Gần như tất cả mọi người đều có những tác phẩm điện ảnh ưa thích của riêng mình. Khi xem phim, khán giả có thể cảm thấy kích thích, hồi hộp hay thỏa mãn… Vì vậy điện ảnh từ lâu đã được coi là một loại hình nghệ thuật rất đặc biệt. Sản xuất phim cũng là một công việc cực kỳ đặc biệt và phức tạp. Công việc này có thể liên quan đến rất nhiều người. Nhưng sở hữu trí tuệ (SHTT) có liên quan gì đến loại hình nghệ thuật này?

Câu trả lời là – ở khắp mọi khía cạnh! Quyền SHTT định hình từng giai đoạn trong hành trình của nhà sản xuất phim. Từ xây dựng kịch bản đến khi bộ phim đến được với khán giả. Quyền SHTT giúp các nhà sản xuất gây quỹ cần thiết để khởi động một dự án phim; tạo điều kiện cho các đạo diễn, biên kịch, diễn viên, cũng như nhiều nghệ sĩ và kỹ thuật viên làm việc ở hậu trường kiếm sống. Cuối cùng là đẩy mạnh việc ứng dụng đổi mới công nghệ và biến những điều dường như không thể thành có thể.

Bản quyền – bảo vệ quyền của người sáng tạo

Quyền tác giả có ảnh hưởng rất lớn đến các hãng phim. Quyền tác giả hay bản quyền bảo vệ người sáng tạo hoặc chủ sở hữu quyền bằng cách ngăn người khác sử dụng tác phẩm của họ mà không được cho phép.

Danh sách dài với những cái tên ở cuối phim chỉ có thể giúp chúng ta biết được một phần về những người tham gia sản xuất phim. Trong quá trình nỗ lực hợp tác của họ, nhiều quyền lợi khác nhau liên quan đến các yếu tố khác nhau trong quá trình sản xuất, chẳng hạn như kịch bản, âm nhạc, chỉ đạo và diễn xuất đã được hình thành.

Các quyền liên quan đến yếu tố trên cần phải được cấp phép, chuyển nhượng và lập thành văn bản để cho phép nhà sản xuất huy động nguồn tài chính để sản xuất phim và quyền phân phối giấy phép để bộ phim tiếp cận tới nhiều đối tượng khán giả nhất có thể.

Các nhà sản xuất có trách nhiệm giúp bộ phim thành công. Mặc dù họ thường không phải là tác giả của ý tưởng ban đầu cho kịch bản phim, nhưng nếu không có tầm nhìn và tâm huyết của họ, thì bộ phim khó có thể đến được màn ảnh rộng. Trong suốt quá trình sản xuất phim, các nhà sản xuất đàm phán nhiều thỏa thuận xác định cách sử dụng và trả những khoản tiền không nhỏ để sử hữu các quyền sở hữu trí tuệ của nhiều người sáng tạo khác nhau. Các thỏa thuận này được củng cố bởi luật bản quyền và luật hợp đồng, chúng thường được gọi là tài liệu về quyền sở hữu.

Tất cả bắt đầu với kịch bản

Cuộc hành trình bắt đầu với việc tìm kiếm một câu chuyện hoặc một kịch bản hay. Trong trường hợp lý tưởng nhất, các nhà sản xuất sẽ tìm một kịch bản sẵn sàng để dựng thành phim, nhưng thông thường, họ cần phải nhờ đến những nhà biên kịch chuyên nghiệp để tạo ra kịch bản. Kịch bản có thể là một tác phẩm mới hoặc dựa trên một tác phẩm có sẵn, chẳng hạn như một cuốn tiểu thuyết, một vở kịch hoặc một cuốn truyện tranh.

Quyền sở hữu trí tuệ giữ vai trò không nhỏ

Bản thân kịch bản luôn được coi là tác phẩm đầu tiên sở hữu các quyền sở hữu trí tuệ. Nhà sản xuất thường thuê những biên kịch để tạo nên một câu chuyện chi tiết cho bộ phim.

Nếu bộ phim được chuyển thể từ tác phẩm có sẵn, nhà sản xuất sẽ ký kết một thỏa thuận tùy chọn để đảm bảo quyền sử dụng tác phẩm này trước khi tiếp tục. Thỏa thuận tùy chọn nêu rõ rằng chủ sở hữu của tác phẩm như – kịch bản, sách, bài báo hoặc truyện ngắn – đồng ý cấp quyền sản xuất phim cho nhà sản xuất trong một khoảng thời gian cụ thể.

Nếu bộ phim được thực hiện thì chủ sở hữu bản quyền được trả một khoản phí đã thỏa thuận cho việc sử dụng tác phẩm trong phim. Thỏa thuận mua bản quyền cũng thường được thương lượng, đồng thời nêu ra các điều khoản đảm bảo quyền đối với kịch bản phim, quyền truyền hình và quyền phát hành.

Ví dụ, một nhà sản xuất có kinh nghiệm sẽ tìm cách giành được càng nhiều quyền càng tốt để tối ưu hóa lợi nhuận và có thể làm các phần tiếp theo cho bộ phim. Mặt khác, chủ sở hữu bản quyền gốc sẽ cố gắng bảo đảm một số quyền như quyền xuất bản, quyền sân khấu, quyền phát thanh, quyền đối với nhân vật (nếu họ muốn viết phần tiếp theo). Các thỏa thuận mua bản quyền chi tiết giúp tránh các vấn đề pháp lý trong tương lai.

Đảm bảo nguồn thu

Khi nói đến việc đảm bảo các khoản tiền cần thiết để sản xuất một bộ phim, các quyền sở hữu trí tuệ là tài sản quý giá nhất mà nhà sản xuất nắm giữ. Nếu không có các quyền SHTT, việc thương mại các sản phẩm liên quan đến bộ phim có thể trở nên rất khó khăn, nếu không muốn nói là không thể. Khi có thỏa thuận với biên kịch, diễn viên hoặc đạo diễn có thể nâng cao được cơ hội tìm được khoản hỗ trợ để chi trả cho quá trình sản xuất và phân phối phim.

Bảo vệ quyền của diễn viên

Nhà sản xuất sẽ đàm phán các thỏa thuận với các diễn viên. Những vấn đề này có thể phức tạp và nhạy cảm vì chúng kết hợp các vấn đề liên quan đến sở hữu trí tuệ – chẳng hạn như chuyển giao quyền cho nhà sản xuất – và điều kiện lao động.

Ở nhiều quốc gia, các diễn viên được thuê làm việc trên phim trường với tư cách là nhân viên và có rất ít hoặc không có khả năng thương lượng để thương lượng các điều khoản hợp đồng có lợi về thù lao. Tại các quốc gia khác, những diễn viên lại sở hữu quyền liên quan với những tác phẩm điện ảnh mà họ tham gia.

Sau khi hoàn thành quá trình quay phim, bộ phim sẽ được chuyển đến phòng biên tập, nơi các cảnh được lựa chọn, bởi người dựng phim, đạo diễn và nhà soạn nhạc, để tạo ra bản cắt hay nhất hoặc bản cuối cùng của bộ phim.

Thương hiệu và sở hữu trí tuệ

Thương hiệu cũng là điểm nổi bật trong các bộ phim. Giống như các doanh nghiệp khác, các hãng phim sử dụng nhãn hiệu để tạo ra bản sắc riêng biệt và nổi bật trong thị trường đầy cạnh tranh.

Tiêu đề phim cũng có thể được bảo vệ dưới dạng nhãn hiệu (ví dụ: Chiến tranh giữa các vì sao) cũng như các nhân vật nổi bật như James Bond, 007, Harry Potter và gia đình Simpsons. Đăng ký nhân vật nổi bật trên làm nhãn hiệu cũng có thể tạo điều kiện cho các thỏa thuận cấp phép và thương mại có thể giúp giảm chi phí sản xuất và quảng bá phim.

Cải tiến kỹ thuật

Rất nhiều thiết bị kỹ thuật được sử dụng trong quá trình dựng phim, như máy ảnh hay các thiết bị ánh sáng, chỉnh sửa âm thanh và hiệu ứng đặc biệt. Trong suốt chiều dài lịch sử của ngành điện ảnh, những bộ não thiên tài đã tìm kiếm những cách thức và kĩ thuật mới, cải tiến chúng và vượt qua ranh giới sáng tạo. Phần lơn những đột phá công nghệ trên đã được công nhận dưới dạng các bằng sáng chế.

Công nghệ kỹ thuật số – định hình tương lai của điện ảnh

Công nghệ kỹ thuật số đã có tác động to lớn đến ngành công nghiệp điện ảnh, nâng cao chất lượng các thước phim khi cắt giảm chi phí và thời gian sản xuất, đồng thời xóa bỏ nhiều rào cản đối với các nhà làm phim nghiệp dư và cũng như mở ra cơ hội mới cho các hiệu ứng hình ảnh đặc biệt, thúc đẩy sự phát triển của thể loại phim khoa học viễn tưởng và giả tưởng. Với công nghệ kỹ thuật số, các nhà làm phim giờ đây đã có các công cụ để mô tả trực quan thế giới tưởng tượng của riêng họ.

Việc sử dụng và ứng dụng rộng rãi công nghệ kỹ thuật số, bao gồm cả Internet, đang định hình lại ngành công nghiệp điện ảnh, về cách thức các bộ phim được phân phối tới khán giả đại chúng hay thậm chí cả việc sản xuất phim. Kỷ nguyên kỹ thuật số chắc chắn đang ngày càng hâm nóng niềm đam mê điện ảnh của mỗi cá nhân.

-Scottie-