Các thương hiệu ẩm thực hay những nhà hàng đều có những công thức đặc biệt của riêng mình. Những công thức này là một phần quyết định sự thành công của cửa hàng đó. Tuy nhiên, các công thức này lại dễ dàng bị sao chép, thậm chí là bị đánh cắp. Vậy các cơ sở kinh doanh này có thể đăng ký bản quyền về quyền sở hữu trí tuệ (SHTT) cho một công thức nấu ăn hay không?
Công thức nấu ăn thuộc đối tượng nào của SHTT?
Thế giới luôn nể phục trước công thức chế tạo thức uống nổi tiếng của tập đoàn Coca-Cola. Tập đoàn này đã giữ được bí mật tuyệt đối về công thức pha chế đặc biệt này. Nhờ vậy, họ có thể trở thành một biểu tượng trong lĩnh vực nước giải khát. Ngành ẩm thực còn rất nhiều công thức tuyệt vời như thế. Đây là bí mật đã tạo nên các hương vị của nhiều loại đồ uống, thực phẩm.
Công thức nấu ăn được hiểu là một tập hợp các hướng dẫn để nấu được một món ăn. Các bước hướng dẫn này thường bao gồm nguyên liệu, phụ liệu theo một liều lượng nhất định. Vì vậy, khó để có thể xác định công thức nấu ăn thuộc đối tượng nào của SHTT. Ngay cả trên thế giới thì điều này cũng là vấn đề khó phân định. Liệu công thức nấu ăn là đối tượng bảo hộ của quyền tác giả hay quyền sở hữu công nghiệp? Mặc dù vậy, nếu công thức nấu ăn đáp ứng được các điều kiện là đối tượng của quyền tác giả và quyền sở hữu công nghiệp thì hoàn toàn có thể được bảo hộ.
Tại các nước trên thế giới, công thức nấu ăn không thể được bảo vệ bằng bảo hộ thương hiệu vì bản chất của chúng mang tính chức năng và chúng liên quan tới quy trình, phương pháp hoặc thủ tục. Theo pháp luật của một số nước, điều này bị loại khỏi trường hợp được bảo hộ bản quyền.
Vậy làm cách nào để một công thức nấu ăn có thể được bảo hộ?
Bí mật kinh doanh
Giữ bí mật để được bảo hộ dưới đối tượng “bí mật kinh doanh” thuộc quyền sở hữu công nghiệp là cách thức thông thường và tối ưu nhất. Chẳng hạn như hãng đồ ăn nhanh KFC (Mỹ) đã giữ kín công thức món gà chiên giòn. Hay như Coca-Cola giữ bí mật công thức pha chế loại nước uống khiến hàng triệu người yêu thích.
Để được bảo hộ dưới dạng “bí mật kinh doanh”, chủ sở hữu phải chứng minh có được một cách hợp pháp bí mật kinh doanh đó và thực hiện việc bảo mật. Chủ sở hữu sẽ không phải mất thời gian, công sức cũng như chi phí để tiến hành thủ tục xác lập quyền tại cơ quan có thẩm quyền. Khi bí mật này bị lộ ra, đồng nghĩa với việc không đáp ứng điều kiện bảo hộ đối với bí mật kinh doanh và pháp luật sẽ không bảo hộ.
Sáng chế
Cách thức thứ hai là có thể đăng ký dưới dạng sáng chế. Ưu điểm là có thể lộ công thức mà không bị bên thứ ba lấy cắp hay dễ dàng chuyển giao quyền sử dụng đối với công thức. Song, sáng chế là một đối tượng đòi hỏi cao ở yêu cầu bảo hộ. Vì vậy sáng chế phải đảm bảo có tính mới, tính sáng tạo và khả năng áp dụng công nghiệp.
Hơn nữa, tính mới được yêu cầu là mới trên phạm vi toàn thế giới. Trong khi đó, ẩm thực là lĩnh vực lâu đời, chứa nhiều bí quyết nấu ăn, pha chế được công khai. Do vậy, để đạt được khả năng bảo hộ sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Ví dụ như thời điểm nộp đơn, các bản mô tả cũng như việc làm rõ đó là một giải pháp kỹ thuật dưới dạng sản phẩm hoặc quy trình, phương pháp.
Tác phẩm
Cách thức thứ ba là đăng ký dưới hình thức bản quyền tác giả dưới dạng tác phẩm. Chủ sở hữu có thể viết ra, mô tả ra trình tự cũng như toàn bộ các phương pháp, quy trình để làm nổi bật công thức ngành ẩm thực. Tuy nhiên, việc đăng ký bảo hộ dưới hình thức này không có nhiều ý nghĩa cũng như lợi ích khi tiến hành kinh doanh. Bởi lẽ, công thức sẽ dễ dàng bị bộc lộ trong quá trình bảo hộ. Mặt khác, quyền tác giả không bảo vệ được chủ sở hữu trong trường hợp có tranh chấp xảy ra.
Lưu ý cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực ẩm thực
Công thức là một trong những thành tố quan trọng trong lĩnh vực kinh doanh ẩm thực. Một công thức tạo ra hương vị đặc trưng thu hút người tiêu dùng không những tạo được lợi thế trong kinh doanh mà còn là chìa khóa để đưa danh tiếng, thương hiệu của chủ sở hữu lên một tầm vóc mới.
Vì vậy, các nhà khởi nghiệp trong lĩnh vực ẩm thực cần đặc biệt quan tâm đến vấn đề này. Các đầu bếp hoặc những bartender hoàn toàn có thể trở thành chủ sở hữu các công thức do mình tự pha chế và bán lại cho người khác như một cách thương mại hóa.
Để có thể bảo vệ tài sản trí tuệ cũng như bí mật kinh doanh của mình, các doanh nghiệp cần có thỏa thuận rõ ràng ngay từ đầu với nhận viên của mình. Điều này tuy nhỏ nhưng lại có thể tránh được nguy cơ sau này.
-Namneyu-
