Các thành viên của Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) đã quyết định bắt đầu các cuộc đàm phán dựa trên văn bản về đề xuất từ bỏ các quyền sở hữu trí tuệ đối với thuốc, vắc xin và thiết bị y tế liên quan đến việc phòng, chống lại đại dịch Covid-19.
Đề xuất tạm thời từ bỏ các quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến các phương tiện phòng chống Covid-19 đã được Ấn Độ và Nam Phi đệ trình lên WTO vào tháng 10 năm 2020 nhằm gia tăng sản lượng các loại thuốc và vắc xin trên toàn cầu để giúp chống lại đại dịch.
Tuy nhiên, hiện tại đề xuất này đã được sửa đổi. Hiện nay phiên bản chỉnh sửa mới của đề xuất này đã được 62 nhà đồng bảo trợ đệ trình lên WTO vào tháng 5 năm 2021. Theo đề xuất này, nếu được WTO chấp thuận, thời hạn từ bỏ các quyền sở hữu trí tuệ đối với các thiết bị y học liên quan đến Covid-19 sẽ có hiệu lực trong ít nhất ba năm.
Sau khi đệ trình đề xuất sửa đổi được đưa ra, Liên minh Châu Âu đã đưa ra một đề xuất khác, ngược lại với đề xuất ban đầu của Ấn Độ và Nam Phi. Theo đó, Liên minh Châu Âu đề xuất tạo lập nên 1 thỏa thuận đa phương về việc tăng cường sản xuất vắc xin thông qua việc cấp phép và việc loại bỏ các hạn chế xuất khẩu. Đề xuất này của Liên minh Châu Âu được các quốc gia phát triển như Anh, Thụy Sĩ và Hàn Quốc ủng hộ.
Các thành viên WTO dự kiến sẽ đưa ra báo cáo trước ngày 21-22 tháng 7 năm 2021.
Ý kiến chuyên gia
Sneha Agarwal, cộng sự tại Obhan & Associates ở New Delhi, cho biết: “Về nguyên tắc đạo đức, chúng tôi đồng ý với việc từ bỏ các quyền sáng chế được đưa ra cho vắc xin Covid-19. Việc phân phối vắc xin công bằng là điều cần thiết để chấm dứt đại dịch này. Điều đó cũng bởi vì chúng ta không thể hoàn toàn chấm dứt đại dịch này chừng nào nó còn tồn tại ở bất cứ đâu trên thế giới. Do đó, chúng tôi thấy thật tuyệt vời khi tất cả các nhà lãnh đạo thế giới đang tiến đến hợp tác với nhau theo cách này.”
“Chúng tôi mong đợi cuộc đàm phán về việc từ bỏ các quyền sáng chế hiện tại tại WTO sẽ thiết lập các hướng dẫn/khuôn khổ cho sự hợp tác toàn cầu về việc chia sẻ công bằng các nguồn lực và công nghệ, không chỉ cho Covid-19 mà còn cho bất kỳ trường hợp khẩn cấp nào trong tương lai liên quan đến môi trường, sức khỏe, dinh dưỡng hoặc an toàn thực phẩm,” Charul Yadav, một đối tác của Obhan & Associates ở New Delhi, cho biết.
Mặc dù các sáng kiến tiêm chủng hiện đang được triển khai trên khắp thế giới, nhưng giữa các quốc gia giàu và nghèo vẫn tồn tại một khoảng cách rất lớn về việc phân phối vắc xin. Theo Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus, trong số hơn 1 tỷ liều vắc xin được phân phối trên toàn cầu, hơn 80% được phân bổ cho các quốc gia có thu nhập cao. Những người trong nhóm thu nhập thấp chỉ nhận được 0,3% tổng số liều vắc xin trên.
Tuy nhiên, Agarwal và Yadav nói thêm rằng bản thân việc từ bỏ các quyền sở hữu trí tuệ không phải là giải pháp duy nhất cho vấn đề thiếu vắc xin và phân phối không đồng đều.
“Việc miễn trừ các quyền sáng chế chỉ là bước đầu tiên để đạt được sự công bằng về vắc xin. Ngay cả khi quyền sáng chế tạm thời bị từ bỏ, các công ty sáng tạo không có nghĩa vụ phải chia sẻ bí quyết kỹ thuật. Hầu hết các quốc gia và ngay cả các khía cạnh liên quan đến thương mại của quyền sở hữu trí tuệ đều quy định cơ chế li xăng không tự nguyện hoặc có hạn chế cho vài ngoại lệ đối với quyền sáng chế trong một số điều kiện nhất định.”Agarwal giải thích.
