Tại một buổi họp báo, Cục phó Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03, Bộ Công an) đã thông tin về tình trạng giá sách giáo khoa phục vụ nhu cầu học tập cho học sinh toàn quốc đã được đẩy lên cao bất thường, vượt quá khả năng chi trả hơn mức sống người lao động chung.

C03 đã nhận được trách nhiệm điều tra vụ việc nhằm bình ổn giá sách trên thị trường và bức xúc của người dân. Theo Thiếu tướng Nguyễn Văn Thành, Cục phó Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu, C03 đã xử lý việc in sách lậu, tập trung làm rõ tình trạng phát hành những loại sách giáo khoa, trong đó có những bộ sách tham khảo và điều tra về giá thành và các dấu hiệu lợi ích nhóm của Nhà xuất bản Giáo dục.

Vụ án điều tra hành vi sản xuất sách giáo khoa giả trên thị trường được khởi tố vào sáng 18 tháng 6 năm 2021 khi C03 phối hợp cùng các đơn vị nghiệp vụ đột kích Công ty In, văn hóa truyền thông Hà Nội và Công ty TNHH Phú Hưng Phát tại Hà Nội. Tổng cộng có 19 xưởng in, gia công và 15 kho hàng, 3 dây chuyền máy in offset 4 màu… phục vụ sản xuất sách giả bị phát hiện.

Vì thời điểm xét xử vụ án được thực hiện vào tháng 7, cùng thời điểm xét xử đại án chuyến bay giải cứu nên vụ án sách giáo khoa không nhận được sự quan tâm quá lớn của dư luận song đây vẫn là vụ án nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến đời sống xã hội nên cần xử nghiêm để tạo sự răn đe, đồng thời đảm bảo sự vận hành ổn định của xã hội Việt Nam.

Nội dung vụ đại án sản xuất sách giáo khoa giả mạo

Theo thông tin của báo VnExpress, cáo trạng cho biết năm 2020, Công ty Phú Hưng Phát bị Đội quản lý thị trường số 17 kiểm tra, thu hơn 27.300 quyển sách giáo khoa do không có hóa đơn, giấy tờ chứng minh nguồn gốc.

Giám đốc Phú Hưng Phát Cao Thị Minh Thuận biết ông Hùng là người trực tiếp chỉ đạo việc kiểm tra nên liên hệ đề nghị giúp đỡ để chỉ xử lý nhẹ. Ông Hùng “đồng ý tha” nhưng yêu cầu bà Thuận phải chỉ ra một số cơ sở in lậu.

Vẫn lo sợ sẽ bị xử lý, bà Thuận kết nối với Nguyễn Duy Hải để được gặp trực tiếp ông Hùng, ngỏ ý sẽ chi 400 triệu đồng. VKS cáo buộc, sau cuộc trao đổi với Hải, ông Hùng đã “hướng dẫn thay đổi lời khai về nguồn gốc”, chuyển thành sách do người khác mang đến ký gửi. Tiếp nhận ý kiến của ông Trần Hùng, Hải thông qua một người khác trao đổi lại với bà Thuận.

Nhận 300 triệu đồng của Thuận thông qua trung gian, sáng 14/7/2020, Hải cầm 300 triệu đồng đựng trong túi nilon màu đen đến phòng làm việc cục phó Hùng. Tại đây, Hải gọi điện thoại cho Thuận để nói chuyện trực tiếp với ông Hùng, nghe cụ thể hướng dẫn.

Do trong phòng có mấy người khác, Hải cầm túi tiền ra về. Chiều hôm sau, Hải cầm 300 triệu đồng quay lại phòng làm việc đưa cho ông Hùng. VKS cáo buộc, ngoài việc hướng dẫn bà Thuận thay đổi lời khai về nguồn gốc số sách, ông Hùng còn gọi điện thoại chỉ đạo Lê Việt Phương, Đội phó Quản lý thị trường 17, “tạo điều kiện giúp đỡ Thuận” theo hướng xử lý hành chính.

Nhà chức trách cho hay trong quá trình điều tra, ông Hùng không thừa nhận hành vi. Tuy nhiên, VKS xác định căn cứ kết quả thực nghiệm, nội dung dữ liệu trích xuất từ điện thoại đã “đủ cơ sở chứng minh ông Hùng đã nhận 300 triệu đồng” của bà Thuận, thông qua Hải.

Ngày 27 tháng 7 năm 2023, ông Trần Hùng, cựu cục phó quản lý thị trường đã bị tuyên phạt 9 năm tù với cáo buộc nhận hối lộ 300 triệu đồng “bao che” cho doanh nghiệp sản xuất sách giáo khoa giả.

Ở nhóm bị cáo Sản xuất, buôn bán hàng giả, bà Cao Thị Minh Thuận (Giám đốc Công ty Phú Hưng Phát) bị tuyên 10 năm tù, phạt bổ sung 50 triệu đồng. Do bà Thuận đã tiêu thụ hơn 6 triệu sách giáo khoa giả, thu lời bất chính hơn 30 tỷ đồng, tòa buộc bà nộp sung công quỹ hơn 8 tỷ đồng, các đồng phạm giúp sức nộp tổng cộng gần 22 tỷ đồng.

3 triệu cuốn sách giáo khoa bị làm giả

Vụ án in sách giáo khoa giả mạo trên đã được chính thức tiến hành điều tra từ tháng 6 năm 2021. Cơ quan điều tra đã phát hiện hành vi in lậu, sản xuất sách giả mạo để thu lợi cá nhân, ảnh hưởng đến giá thành sách giáo khoa trên thị trường tại 19 xưởng in, gia công và 15 kho hàng.

Cảnh sát đã niêm phong nhiều tài liệu liên quan và 3 dây chuyền máy in offset 4 màu cùng các loại máy cắt, xén, vào keo, vào bìa, gấp tay sách… phục vụ sản xuất sách giả. Để tránh bị phát hiện, đường dây này sản xuất tem giả và các quy trình khác từ in ấn đến đóng gói, tiêu thụ dưới hình thức ẩn danh cao, ít hấp thụ ánh sáng.

Cơ quan điều tra đã tốn nhiều thời gian để tìm ra kẽ hở trong quá trình hoạt động tinh vi này nhằm bắt gọn đường dây sản xuất sách giả trải rộng khắp cả nước, lập nên và điều phối bởi nhiều doanh nghiệp khác nhau.

Theo lãnh đạo C03, đây là đường dây sản xuất, tiêu thụ sách giả với số lượng lớn nhất cả nước từ trước tới nay.

Tác hại của việc in lậu, sản xuất sách giáo khoa giả mạo

Việc sản xuất giả mạo và in lậu sách giáo khoa đã và đang gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng đối với hệ thống giáo dục và cộng đồng.

Sản xuất và phân phối sách giáo khoa giả gây thiệt hại nghiêm trọng cho các nhà xuất bản và tác giả. Đây là hành vi vi phạm bản quyền và quyền sở hữu trí tuệ, ảnh hưởng đến sự động viên sáng tạo trong lĩnh vực xuất bản và khiến các tác giả mất đi một phần thu nhập cần thiết.

Trong tương lai, để giảm thiểu tác hại của tình trạng này, cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa các cơ quan quản lý, nhà xuất bản và cộng đồng đọc sách. Việc tăng cường kiểm tra và ngăn chặn sự sản xuất, phân phối sách giáo khoa giả là một bước quan trọng để bảo vệ chất lượng giáo dục và đảm bảo rằng học sinh có cơ hội tiếp cận kiến thức đúng chất và chính xác, đồng thời đảm bảo quyền lợi của chủ sở hữu quyền – những nhà xuất bản và những tác giả của tác phẩm trong những bộ sách giáo khoa bị làm giả.

Gia tăng số vụ kiện liên quan đến sở hữu trí tuệ trong xã hội

Gần đây, trong xã hội Việt Nam đã dấy lên nhiều vụ tranh chấp liên quan đến quyền tác giả, bản quyền, quyền sở hữu trí tuệ được dư luận quan tâm trong thời gian ngắn.

Ngoài vụ đại án trên, Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội mới thông tin rằng có đơn kiện của Công ty CP Truyền thông Vietart khởi kiện Sở Văn hóa và Thể thao cố tình kéo dài thời gian, gây khó dễ cho Vietart khiến họ thua lỗ với lí do rằng Vietart chưa xin phép chủ sở hữu quyền tác giả khi tổ chức biểu diễn vở cải lương Tiếng trống Mê Linh nên đơn vị mới đề nghị công ty này bổ sung văn bản chấp thuận.

Ngày 2 tháng 8 năm 2023, Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội đã bác toàn bộ nội dung khởi kiện của Công ty CP Truyền thông Vietart với Sở Văn hóa và Thể thao vì cho rằng Sở Văn hóa và Thể thao làm đúng quy trình, không gây phiền hà.

Việc bác đơn có nhiều lí do nhưng xét theo khía cạnh tuân thủ các quy định liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ thì theo thông tin từ tòa, Vietart đã không chủ động thực hiện đúng quy định về quyền tác giả và các quyền liên quan.

Trong thời gian hoạt động, Vietart đã nhiều lần bị phản ánh đến Sở về việc không tuân thủ quy định quyền tác giả. Theo đó, Tòa xét thấy rằng việc Sở yêu cầu Vietart bổ sung thông tin khi nhận hồ sơ xin cấp phép biểu diễn là cần thiết.