Sở hữu trí tuệ với doanh nghiệp vừa và nhỏ

Theo số liệu được đăng trên Website của Ngân hàng nhà nước Việt Nam: “Ngoài vai trò là vệ tinh gắn kết, hỗ trợ, thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp lớn, SME (doanh nghiệp vừa và nhỏ) đã trở thành bộ phận chiếm tỷ trọng lớn, là nòng cốt cho sự phát triển của nền kinh tế”. Ở Việt Nam , số lượng SME tăng bình quân mỗi năm khoảng 10% và đây là bộ phận năng động, có hiệu quả nhất trong nền kinh tế. Hiện khu vực SME đóng góp khoảng 30% GDP, 32% tổng vốn đầu tư và sử dụng trên 90% lực lượng lao động của Việt Nam.” Như vậy, có thể thấy các doanh nghiệp SME đóng vai trò vô cùng quan trọng trong sự phát triển kinh tế của Việt Nam hiện tại. Vậy đối với Sở hữu trí tuệ sẽ ra sao?

Như chúng ta đều biết, Sở hữu trí tuệ có mặt ở khắp mọi nơi trong cuộc sống cùng với sự phát triển vượt bậc của khoa học – công nghệ, sự sáng tạo và liên tục cải tiến, đổi mới của nhân loại. Các sản phẩm tuy đã được đăng ký nhưng dưới sự cải tiến liên tục, việc đăng ký có thể coi đó là sản phẩm hoàn toàn mới. Từ giải pháp, quy trình cho tới sản phẩm, chế phẩm,…. Điển hình đó chính là đầu đĩa CD, quyền sở hữu trí tuệ phát sinh với rất nhiều phương thức khác nhau như kiểu dáng của đầu đĩa CD có thể được bảo hộ bởi kiểu dáng công nghiệp, Tên của đầu đĩa được bảo hộ bởi Nhãn hiệu, các bản nhạc có trên đĩa CD cũng sẽ được bảo hộ bởi quyền tác giả và quyền liên quan.

Sở hữu trí tuệ đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa

Bất cứ doanh nghiệp nào khi kinh doanh, buôn bán sản phẩm hay cung cấp dịch vụ đều phát sinh quyền sở hữu trí tuệ. Do đó, việc cân nhắc để có thể tiến hành bảo hộ, thực thi, quản lý các quyền sở hữu trí tuệ đó là hoàn toàn cần thiết để có thể đảm bảo hoạt động kinh doanh trơn tru, tránh các rủi ro sau này sẽ mắc phải.

Đa số các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện nay, hàng ngày hàng giờ đều phát sinh quyền Sở hữu trí tuệ, có thể thông qua Nhãn hiệu – Logo của công ty hoặc phát minh ra 1 sáng chế đột phá trong một lĩnh vực nào đó và cùng với bí mật kinh doanh có giá trị lớn thông qua danh sách khách hàng, quy trình bán hàng,… Hay có thể sáng tạo ra các chương trình máy tính, sách được bảo hộ bởi bản quyền tác giả.

Trong tất cả các trường hợp trên, doanh nghiệp của bạn cần phải suy nghĩ về cách tốt nhất để sử dụng hệ thống SHTT để có lợi cho nó. Thêm vào đó, cần phải nhớ rằng quyền sở hữu trí tuệ có thể hỗ trợ doanh nghiệp của bạn trong mọi khía cạnh phát triển kinh doanh và xây dựng chiến lược cạnh tranh: từ phát triển sản phẩm đến thiết kế sản phẩm, cung cấp sản phẩm, cung cấp dịch vụ đến tiếp thị và thu hút vốn tài chính để xuất khẩu hoặc mở rộng kinh doanh ra nước ngoài thông qua thỏa thuận cấp phép hoặc kinh doanh nhượng quyền thương mại (còn gọi là “nhượng quyền thương mại”).

Giá trị của tài sản trí tuệ thường bị đánh giá thấp, và tiềm năng của IP để tạo ra các cơ hội sinh lời trong tương lai dường như cũng bị các công ty đánh giá thấp. Tuy nhiên, khi quyền sở hữu trí tuệ được pháp luật bảo vệ và có nhu cầu thị trường đối với các sản phẩm và/hoặc dịch vụ được bảo hộ quyền SHTT, khi đó SHTT sẽ trở thành tài sản kinh doanh có giá trị.

1. Sở hữu trí tuệ có thể tạo ra doanh thu cho doanh nghiệp của bạn bằng cách cấp phép cho quyền sử dụng, bán hoặc tiếp thị một sản phẩm hoặc dịch vụ được bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ có thể làm tăng thị phần hoặc tỷ suất lợi nhuận của các công ty.

2. Sở hữu trí tuệ có thể làm tăng giá trị doanh nghiệp của bạn trong mắt các nhà đầu tư hoặc các tổ chức tài chính.

3. Trong trường hợp bán, sáp nhập hoặc mua lại, tài sản trí tuệ có thể làm tăng đáng kể giá trị của một công ty so với các tài sản hữu hình và đôi khi là tài sản quan trọng và có giá trị nhất.

Do đó, việc sử dụng chiến lược tài sản trí tuệ sẽ cải thiện đáng kể khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Các công ty phải đảm bảo rằng họ sẵn sàng đối mặt với những thách thức và hành động để khai thác tài sản trí tuệ của họ và bảo vệ những tài sản đó trong phạm vi có thể. Giống như tài sản, tài sản trí tuệ phải được mua lại, duy trì, kiểm toán, định giá, kiểm soát chặt chẽ và quản lý cẩn thận để khai thác hết giá trị của nó. Tuy nhiên, trước khi thực hiện điều này, các SME trước hết phải nhận thức được giá trị của tài sản trí tuệ và coi nó như một tài sản kinh doanh quý giá của công ty.

Phân loại tài sản

Tài sản của công ty có thể được chia thành hai loại chính: tài sản hữu hình – bao gồm nhà máy, máy móc, tài sản cố định và cơ sở hạ tầng – và tài sản vô hình – bao gồm nguồn nhân lực, bí quyết kỹ thuật, ý tưởng, thương hiệu, thiết kế và hình ảnh khác là kết quả của sự sáng tạo và đổi mới của họ. Theo truyền thống, tài sản hữu hình tạo thành phần lớn giá trị của một công ty và được coi là rất quan trọng đối với khả năng cạnh tranh của một công ty trên thị trường. Trong năm qua, tình hình đã thay đổi rất nhiều. Nhờ cuộc cách mạng máy tính và với sự phát triển của nền kinh tế dịch vụ, ngày càng nhiều công ty nhận ra rằng tài sản vô hình của họ có giá trị hơn tài sản hữu hình.

Tóm lại, nhà kho và nhà máy đang dần được thay thế bởi phần mềm ưu việt hay những ý tưởng đổi mới được coi là nguồn thu chính của hầu hết doanh nghiệp trên thế giới. Ngay cả ở những khu vực mà kỹ thuật sản xuất truyền thống vẫn đóng vai trò chủ đạo, thì đổi mới và sáng tạo đang ngày càng trở thành chìa khóa để tăng cường khả năng cạnh tranh trên các thị trường cạnh tranh gay gắt, dù là thị trường trong nước hay quốc tế. Do đó, tài sản vô hình là trung tâm và các doanh nghiệp vừa, nhỏ cần tìm ra cách sử dụng chúng và phải Sử dụng hiệu quả các tài sản vô hình của mình mới mang lại kết quả.

Một cách quan trọng để đạt được điều này là bảo vệ hợp pháp các tài sản vô hình và đăng ký và duy trì các quyền sở hữu trí tuệ, nếu các điều kiện để được bảo hộ được đáp ứng.

Quyền sở hữu trí tuệ

Đặc biệt, quyền sở hữu trí tuệ có thể đạt được đối với các loại tài sản vô hình sau:

1. Các sản phẩm hoặc quy trình phát minh (thông qua bảo hộ bằng sáng chế hoặc giải pháp hữu ích);

2. Các tác phẩm văn hóa, nghệ thuật và văn học (bộ sưu tập tài liệu và phần mềm máy tính) (thông qua việc bảo hộ quyền tác giả và các quyền liên quan);

3. Thiết kế sáng tạo, bao gồm cả thiết kế cho các sản phẩm dệt (bảo hộ kiểu dáng công nghiệp);

4. Các dấu hiệu mang tính phân biệt (chủ yếu thông qua việc bảo hộ nhãn hiệu, trong đó có nhãn hiệu tập thể và nhãn hiệu chứng nhận; tuy nhiên, có những dấu hiệu được bảo hộ bằng chỉ dẫn địa lý);

5. Mạch tích hợp bán dẫn (thông qua việc bảo vệ thiết kế bố trí hoặc bán tích hợp mạch);

6. Tên các sản phẩm có chất lượng hoặc danh tiếng nhất định có nguồn gốc địa lý (nhờ được bảo hộ chỉ dẫn địa lý);

7. Bí mật thương mại (bằng cách bảo vệ thông tin bí mật có giá trị thương mại).

Việc đầu tư đúng đắn là rất quan trọng để nâng cao giá trị thị trường của công ty cũng như bảo vệ các tài sản vô hình để tránh rủi ro tranh chấp sau này.

Đầu tư vào thiết bị, tài sản, phát triển sản phẩm, tiếp thị và nghiên cứu có thể cải thiện đáng kể tình trạng tài chính của công ty thông qua việc mở rộng tài sản hiện có và bằng cách cải thiện năng suất trong tương lai. Có được quyền sở hữu trí tuệ cũng có thể cho hiệu quả tương tự. Thị trường sẽ đánh giá một công ty dựa trên tài sản, hiệu quả kinh doanh hiện tại và kỳ vọng thu nhập trong tương lai.

Triển vọng thu nhập trong tương lai có thể bị ảnh hưởng đáng kể khi sở hữu bằng sáng chế quan trọng. Có rất nhiều ví dụ về các công ty đã tăng giá trị thị trường của họ lên chỉ sau một đêm bằng cách giành được bằng sáng chế cho các công nghệ quan trọng.

Tương tự, một thương hiệu tốt có danh tiếng tốt trong lòng khách hàng cũng có thể làm tăng giá trị hiện tại của doanh nghiệp và đóng vai trò quan trọng trong việc làm cho sản phẩm và dịch vụ của bạn hấp dẫn hơn đối với khách hàng. Vì vậy, việc đầu tư xây dựng hồ sơ quản lý hợp lý tài sản trí tuệ quan trọng hơn việc áp dụng thế phòng thủ khi đối mặt với đối thủ cạnh tranh tiềm năng. Đây là biện pháp nâng cao giá trị thị trường và khả năng lợi nhuận trong tương lai của doanh nghiệp của bạn.

Một điểm cực kỳ quan trọng của việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ là nó biến tài sản vô hình thành các quyền sở hữu độc quyền, dù chỉ trong một khoảng thời gian nhất định.

Việc bảo hộ sở hữu trí tuệ cho phép các công ty sử dụng tài sản vô hình và khai thác hết tiềm năng của chúng. Tóm lại, bảo vệ bộ phận Sở hữu trí tuệ làm cho tài sản vô hình trở nên “hữu hình” hơn bằng cách biến chúng thành tài sản sở hữu có giá trị có thể được giao dịch trên thị trường.

Nếu các ý tưởng đổi mới, thiết kế sáng tạo và nhãn hiệu có sức hấp dẫn lớn đối với doanh nghiệp của bạn không được bảo vệ hợp pháp bởi quyền sở hữu trí tuệ, thì chúng có thể được doanh nghiệp khác sử dụng theo cách khác, hợp pháp và miễn phí. Tuy nhiên, khi được bảo hộ bởi quyền sở hữu trí tuệ, chúng mang lại những giá trị cụ thể cho công ty vì những đối tượng này đã trở thành quyền sở hữu và do đó không thể tiếp thị hoặc sử dụng mà không có sự cho phép của bạn.

Ngày càng có nhiều nhà đầu tư, nhà môi giới chứng khoán và cố vấn tài chính nhận thức đầy đủ về thực tế này và đang bắt đầu tính giá cao đối với tài sản trí tuệ. Các công ty trên Thế giới cũng ngày càng nhận thức được giá trị của tài sản trí tuệ, và thậm chí đôi khi còn bao gồm cả tài sản này trên bảng cân đối kế toán của công ty. Nhiều công ty, bao gồm cả những công ty vừa và nhỏ, đã bắt đầu thực hiện các cuộc kiểm tra công khai thường xuyên đối với công nghệ và sở hữu trí tuệ. Trong nhiều trường hợp, công ty nhận thấy rằng tài sản trí tuệ trên thực tế có giá trị hơn nhiều so với tài sản vật chất. Mục này thường liên quan đến công ty hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo và trí tuệ cao hoặc công ty với các thương hiệu nổi tiếng.