Môi trường số đòi hỏi giảng viên không chỉ dừng ở việc truyền thụ kiến thức nữa, mà phải là người hướng dẫn, điều phối tạo ra môi trường học tập cho sinh viên trong bối cảnh đổi mới sáng tạo.
Hiện nay, thực trạng của khởi nghiệp Việt Nam phát triển thiếu tính bền vững với tỷ lệ “chết” lên đến 90% trong ba năm đầu tiên. Việc phát triển một hệ sinh thái khởi nghiệp bao gồm Nhà nước, nhà đầu tư, doanh nghiệp và các trường ĐH với sự tham gia của SV, giảng viên sẽ là phương thức phát triển một cách toàn diện.
Để thực hiện điều này thì vai trò tiên phong của các trường ĐH thực hiện sứ mệnh đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp nhằm cung cấp cho xã hội những nhân tố được trang bị tư duy và kỹ năng cần thiết cùng các kết quả nghiên cứu mang tính ứng dụng, giải quyết các bài toán cụ thể cho thị trường, mang lại giá trị cho xã hội phải được chú trọng hơn bao giờ hết.
Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định 13 [1], với mục tiêu “đưa dạy và học trên môi trường số ….”. Quyết định này được xem là “khoán 10”, là “cách mạng giáo dục”, là “kim chỉ nam”, “luồng gió mới” … thúc đẩy đại học đổi mới sáng tạo trên môi trường số.
Vậy “môi trường số” là gì, bản chất dạy và học trên “môi trường số” khác với dạy và học truyền thống ra sao … hệ thống giáo dục đại học trên môi trường số như thế nào
Môi trường số là gì?
Môi trường số là môi trường thực thể có thêm không gian số – Cyber (hình 1b). Ngoài ra, công nghệ số tích hợp một cách hữu cơ với các tổ chức xã hội (doanh nghiệp, cơ quan, cộng đồng dân cư…, các tài nguyên, tài sản vật lý (nhà cửa, xe cộ, đường sá…) và môi trường sinh thái tự nhiên tạo thành môi trường số rộng khắp.
Trong môi trường số, các thực thể dần dần được số hóa tạo ra dữ liệu để có thể kết nối được với nhau hình thành không gian số. Khi mọi thực thể được số hóa, các dữ liệu sẽ trở thành big data (dữ liệu lớn) làm cho không gian số ngày càng phong phú đa dạng, khả năng kết nối ngày càng tăng.
Một thực thể khi được số hóa thành dữ liệu, tạo nên một phiên bản số (digital twin), tương ứng một địa chỉ trên không gian số, đồng thời hoạt động của thực thể đó được kết nối với các phiên bản số của thực thể khác, trao đổi thông tin qua lại với nhau thành một hệ thống số.
Khi mọi thực thể đều được số hóa, đều được định danh, đều có địa chỉ trên mạng internet sẽ tạo nên IOT (internet of things) và hình thành nền sản xuất thông minh (smart manufacturing).
Đổi mới sáng tạo để giáo dục Việt Nam lên môi trường số
Đổi mới tư duy – tài sản số lớn hơn tài sản hữu hình
Môi trường số sẽ có nhiều cơ hội sáng tạo mới, làm thay đổi phương thức quản lý giáo dục truyền thống. Cách làm mới có thể không liên quan đến cách làm cũ, nếu bảo thủ không thích ứng sẽ bị loại ra khỏi môi trường số.
Điều quan trọng nhất là phải thay đổi tư duy truyền thống sang tư duy số – tài sản số lớn hơn tài sản hữu hình. Môi trường số tạo điều kiện kết nối, các thực thể trong trường đại học được số hóa, kết nối tạo thành tài sản số của trường. Uy tín của một trường đại học phụ thuộc vào tài sản số của trường đó.
Một vài đổi mới dạy học sáng tạo trên môi trường số của giáo dục đại học
Học tập trải nghiệm từ xa trên môi trường số
Mặc dù học tập theo trải nghiệm như thí nghiệm, thực hành, đóng vai, mô phỏng… đạt mức độ hiệu quả cao, giúp sinh viên dễ hiểu, dễ nhớ, nhớ lâu, kiểm chứng lại lý thuyết đã học, nhưng khi triển khai trong môi trường thực thể rất khó khăn.
Tuy nhiên, thông qua đường truyền Internet, sinh viên thực hiện các bài thí nghiệm cũng như các bài thiết kế điện tử số và mọi hoạt động được thực hiện sẽ được hiển thị trên màn hình giống như làm trực tiếp với đồ dùng, cụ thể như nhấn các nút, hiển thị trên LED…sinh viên thực hiện toàn bộ thí nghiệm này tại nhà, không phải đến trường.
Một ví dụ cụ thể, trong môi trường thực thể, khi Trường Đại học chưa số hóa, chưa kết nối, thông thường, một kit thí nghiệm FPGA chỉ những sinh viên trong trường sử dụng và cũng chỉ một ít sinh viên được thực hiện trong cùng thời gian.
Khi Kit thí nghiệm FPGA được đưa lên hệ thống số, giá bộ kit này có thể đắt hơn kit cũ, nhưng tính ra khi triển khai rộng khắp với số lượng lớn cho tất cả sinh viên cùng chuyên ngành trong cả nước thì lại tiết kiệm một khoản kếch xù so với cách triển khai thí nghiệm truyền thống.
Đổi mới cách dạy tự học trên môi trường số
Có nhiều website học online cho học sinh để cải thiện chất lượng dạy và học. Ví dụ như phần mềm Blended Learning. Nhờ môi trường số, khi sinh viên tự học online, bài giảng chỗ nào không hiểu, sinh viên có thể kết nối với những bài giảng, những video clip khác có hướng dẫn chuyên sâu để hiểu.
Đổi mới cách dạy học nâng cao khả năng nhớ trên môi trường số
Trên môi trường thực, theo Luật Giáo dục, muốn dạy đại học phải có bằng Thạc sĩ, muốn dạy phổ thông phải có bằng Đại học sư phạm… Do đó để được làm thầy đứng trên bục giảng không đơn giản, phải qua nhiều khâu, nhiều thủ tục hành chính phức tạp.
Thực tế nhiều người có bằng Đại học sư phạm nhưng không được làm thầy mà đang làm thợ trong khu công nghiệp hoặc làm nghĩa vụ quân sự.
Trên môi trường số, học vì kiến thức, phương pháp dạy học trên môi trường số là: mọi người học lẫn nhau, người học trước dạy người học sau, người hiểu trước dạy người hiểu sau… do đó ai cũng trở thành người thầy.
Cách tạo một lớp học trên không gian số đơn giản, không phức tạp như lớp học truyền thống trong khuôn viên của trường đại học truyền thống.
Môi trường đại học số đòi hỏi giảng viên nhiều kỹ năng mới
Các trường đại học đóng vai trò chủ chốt, tiên phong trong việc đào tạo nguồn nhân lực có chuyên môn cao, vì vậy các trường cần liên tục đổi mới, sáng tạo trong chương trình, phương pháp đào tạo và thúc đẩy năng lực sáng tạo của người học để góp phần cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước, đáp ứng được những nhu cầu quan trọng của xã hội.
Chiến lược nhân sự là cấu phần quan trọng nằm trong chiến lược phát triển cơ sở giáo dục đại học. Lý luận và thực tiễn đã chứng minh, đội ngũ nhân sự là yếu tố đặc biệt quan trọng, quyết định việc phát triển của bất kỳ tổ chức nào.
Đội ngũ cán bộ, nhân sự là những người trực tiếp hiện thực hoá các mục tiêu, các hoạt động trong chiến lược phát triển cơ sở giáo dục đại học. Do đó, sự thành công của chiến lược phát triển chung cũng được quyết định bởi chiến lược nhân sự. Khi các cấu phần của chiến lược nhân sự (như tuyển dụng, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, khen thưởng và đánh giá, trả lương…..) được hoạch định rõ ràng, minh bạch thì cơ sở giáo dục đại học mới thể thu hút và giữ chân được đội ngũ nhân sự chất lượng cao, đủ cả tài và đức, Tiến sĩ Bùi Hữu Toàn chia sẻ.
Như vậy, môi trường số đòi hỏi giảng viên không chỉ dừng ở việc truyền thụ kiến thức nữa, mà phải là người hướng dẫn, điều phối tạo ra môi trường học tập cho sinh viên; không chỉ dừng ở việc giảng bài mà cần hỗ trợ định hướng học tập cho sinh viên, khai phóng sự sáng tạo của sinh viên và cùng với nhà trường kiến tạo môi trường học tập, rèn luyện, nghiên cứu khoa học chủ động, sáng tạo, văn minh, hiện đại và thân thiện.
