Chắc hẳn người Việt bây giờ không ai không biết đến Sơn Tùng M-TP. Đặc biệt là với giới trẻ 9x, 10x thì lại càng không thể không biết đến hiện tượng âm nhạc này. Tuy nhiên, người hâm mộ biết đến Sơn Tùng không chỉ vì các bài hát cực ‘hot’ của anh, mà họ còn biết đến anh thông qua những vụ scandal xoay quanh ca sĩ người Thái Bình này. Đặc biệt là các vụ lùm xùm đạo nhạc bài Nắng ấm xa dần – Monologue, Cơn mưa ngang qua – Sarangi Mareul Deutjianha & Remember, Em của ngày hôm qua – Every Night, … đình đám lúc bấy giờ. Mới đây, cộng đồng mạng lại chỉ ra rằng ca khúc mới ra của Sơn Tùng – ‘Chúng ta của hiện tại’ bị nghi vấn đạo nhạc, cho là giống đến 90% ca khúc tiếng Trung ‘R&B All Night’.
Đạo nhạc là gì?
Đạo nhạc là việc sử dụng hoặc bắt chước gần giống sản phẩm âm nhạc của người khác trong các ca khúc gốc của chính mình. Ta có thể chia đạo nhạc thành 2 loại:
- Bê nguyên một đoạn hoặc toàn bộ bài nhạc khác.
- Đạo ý tưởng (như nhịp điệu, giai điệu hoặc motif)
Trường hợp thứ nhất khá là dễ phân xử. Đây chắc chắn là hành vi vi phạm pháp luật và cần phải trừng phạt theo đúng pháp luật quy định. Tuy nhiên, trường hợp thứ 2 mới là điều khiến cho các vụ bê bối đạo nhạc phức tạp và kéo dài không hồi kết. Bởi đạo ý tưởng là một phạm trù tương đối mơ hồ và không có định nghĩa rõ ràng nào.
Hơn nữa, trên thực tế, do hạn chế về công nghệ và các quy định nhạc lý, có những trường hợp được cho là “đạo nhạc một cách vô ý”. Có nghĩa là một người sáng tác ra một bài nhạc gần như giống hệt với một người khác mà hoàn toàn không biết tới sự tồn tại của bài hát kia. Tuy nhiên, với những trường hợp cáo buộc là “đạo nhạc vô ý” như vậy, ta không thể nào biết được là người đó thật sự ‘vô ý’ hay họ thẳng tay ăn cắp và nói dối khi bị bại lộ.
Ngoài ra, một yếu tố trong giới nhạc khiến các vụ đạo nhạc càng khó phân xử chính là việc dùng các mẫu sample để sản xuất nhạc.
Sample là gì?
Sample trong giới nhạc được hiểu nôm na là một file audio có sẵn. Đó có thể là 1 đoạn đàn guitar, 1 đoạn đàn piano, một giai điệu, một đoạn vocal, hay thậm chí chỉ là tiếng vỗ tay cũng có thể được đem ra để làm sample. Các nhà sản xuất âm nhạc sẽ dùng những sample này để gắn vào bài nhạc của họ, hoặc họ có thể dùng chúng để biến tấu thành một thứ gì đó khác, hoàn toàn mới lạ. Trong lịch sử đã có những bài hát sử dụng sample làm mẫu hoặc làm khung trở nên cực kì nổi tiếng và được hàng triệu người xem.
Các audio samples có thể được tự thu âm hoặc mua/tải trên mạng về. Một số nhà sản xuất samples được biết đến nhiều trong giới âm nhạc có thể kể đến như Cymatics, Internet Money, Splice, …. Các bản sample này có bản miễn phí (free for profit), nhà sản xuất có thể sử dụng và kiếm tiền từ bản nhạc mà không cần phải trả phí sử dụng. Các bản sample miễn phí thông thường là những âm thanh đơn giản như tiếng huýt sáo, tiếng vỗ tay, tiếng gió thổi, …
Sample cần trả phí
Ngoài ra, giới nhạc còn có các sample cần phải trả tiền để được quyền sử dụng và kinh doanh với mục đích thương mại (non-royalty free). Đối với các bản sample này, nếu bạn không trả tiền và sử dụng phần mềm thứ ba để tải xuống một cách bất hợp pháp, bạn có thể bị chính các nền tảng streaming như Youtube, Spotify, Apple Music, … đánh bản quyền hoặc bị chính bên chủ sample gốc kiện. Nếu nghiêm trọng, người sử dụng sample trái phép ngoài việc phải trả một số lượng lớn tiền làm phí đền bù còn có nguy cơ đi ‘bóc lịch’.
Nghi vấn đạo nhạc bài ‘Chúng ta của hiện tại’
Những tưởng rằng drama tình cảm giữa Sơn Tùng và Thiều Bảo Trâm đang là điều ồn ào nhất trong cuộc đời Sơn tùng vào thời điểm hiện tại. Tuy nhiên, cộng đồng mạng không dễ ‘thỏa mãn’ như vậy. Mới đây, một bài đăng trên mạng xã hội đã đăng tải 2 ca khúc Chúng Ta Của Hiện Tại của Sơn Tùng M-TP và ca khúc tiếng Trung có tên R&B All Night để so sánh những điểm tương đồng về giai điệu, nhịp điệu.
Cụ thể hơn, ở đoạn nhạc từ phút 5:38 trở đi trong ca khúc Chúng Ta Của Hiện Tại, giai điệu nhạc nền được cho là giống đến 90% ca khúc tiếng Trung R&B All Night ở phút 0:37. Cáo buộc đạo nhạc này đã gây lên một làn sóng tranh cãi trên mạng xã hội, một cuộc chiến không hồi kết giữa fan và antifan của Sơn Tùng.
Một số bình luận của cộng đồng mạng:
– Bài kia nghe mấy giây đầu đã thấy hơi sai sai rồi. Nghe kỹ hơn thì giống thật.
– Công nhận là giống nha. Có khi nào…
– Tại sao lúc ra mắt thì không thắc mắc bây giờ lúc đang scandal thì lại thắc mắc nhỉ.
– Ai thấy giống nhau giơ tay.
– Chắc lại cùng 1 vòng hoà âm thôi chứ đạo cái gì.
– Có chút giống nhưng bảo đạo thì không phải.
Những câu móc đểu của antifan: “Chúng ta của hiện tại không biết vô tình hay chủ ý đã ‘mượn’ một vài chi tiết từ R&B All Night (Cover) của một nghệ sĩ bên Trung. Có thể thấy bản Cover trên được đăng lên Youtube từ cuối năm 2019 trong khi CTCH hơn 1 năm sau mới ra mắt. Điều đáng chú ý là nếu so sánh giữa hai bài sẽ thấy có sự ăn khớp đến 90%, thậm chí là y hệt.“
Thực hư vụ đạo nhạc
Trong quá khứ, Sơn Tùng M-TP cũng đã từng có bài sử dụng sample chung với các bài nhạc khác. Chẳng hạn như Sky Tour Intro 2019 và Love Me Olé của MAS.
Trường hợp của R&B All Night và Chúng Ta Của Hiện Tại, tuy ta không thể hoàn toàn chắc chắn Sơn Tùng có đạo nhạc hay không (Lí do không nói bên R&B All Night đạo nhạc là vì bài R&B All Night ra vào ngày 20/12/2019 còn Chúng ta của hiện tại ra vào ngày 29/12/2020). Nhưng nguyên do cơ bản của vụ mâu thuẫn có lẽ là vì hai nhà sản xuất của hai bài nhạc đã dùng chung một mẫu sample. Do đó, các giai điệu mới quen thuộc đến như vậy và khiến nhiều người nghĩ là Sơn Tùng đã đạo nhạc.
Cả hai bài hát đều theo style retro, cùng dùng chung drum pattern, chung instruments là rhodes và kèn saxophone, tempo 78 bằng nhau và key cũng tương tự nhau (Si thứ và Rê trưởng) nên có thể dễ dàng hát bài này trên nhịp của bài kia. Mà nguyên nhân của việc đào móc, bới từng chi tiết nhỏ một trên mỗi nốt nhạc như thế này cũng chỉ vì đây là bài hát của Sơn Tùng M-TP.
Bởi nếu tính các bài nhạc sử dụng mẫu Sample tương tự như thế này có lẽ có cả triệu bài hát như thế ở ngoài kia, mà thật sự chả ai quan tâm cả. Ví dụ như Pink Lucozade (New Remix) của Craic Boi Mental (có thông tin bài R&B All Night lại lấy sample bài này), …
Tạm kết
Sử dụng sample không sai. Tuy nhiên, các ca sĩ, nhà sản xuất không thể để cho sample giới hạn đi sức sáng tạo của mình trong bài hát. Ngược lại, những người đạo nhạc cũng không thể nói là đã “sample bài đó” để chạy trốn khỏi sự thật bản thân đã đạo nhạc. Một ca sĩ chuyên nghiệp có thể sử dụng các bản sample để tham khảo và học hỏi, chứ tuyệt đối không được lạm dụng để rồi bị kết tội ăn cắp chất xám của người khác. Nghệ sĩ nếu sử dụng sample hãy sử dụng một cách thông minh, và người nghe nhạc cũng đừng vội đánh đồng rằng một ai đó đạo nhạc chỉ vì nghe “giai điệu này quen quen” mà nên tìm hiểu kĩ bản chất của vụ việc dưới một góc nhìn khách quan trước khi vội vàng đi đến kết luận.
-Monster Hunter-
