Trong bối cảnh hội nhập và giao lưu quốc tế như hiện nay, thị trường âm nhạc Việt Nam cũng theo đó trở nên sôi động hơn bao giờ hết với sự phát triển của hàng loạt nhạc sĩ trẻ, ca sĩ mới, công ty biểu diễn và tổ chức biểu diễn. Bên cạnh đó, trào lưu hoặc hát lại (hay còn gọi là “cover”) bài hát được yêu thích nhất ngày càng phổ biến trong giới trẻ. Họ chọn một bài hát/bản nhạc nổi tiếng bất kỳ, sau đó phối lại nhạc và hát theo phong cách sáng tạo của riêng mình; hoặc dịch hoặc viết lại lời bản nhạc Hoa, nhạc Hàn sau đó hát lại. Những bản “cover” hay nhạc Hoa lời Việt, nhạc Hàn lời Việt này sẽ được đăng tải lên các trang web âm nhạc hoặc trang mạng xã hội. Như vậy, chỉ cần giọng hát ổn là đã có thể gia nhập thị trường âm nhạc.

Không thể phủ nhận việc nhiều người “cover” một bài hát hoặc bản nhạc cũng đã giúp cho bài hát đó được biết đến nhiều hơn trong thị trường âm nhạc. Tuy nhiên, việc “cover” không có nghĩa là tổ chức hoặc cá nhân “cover” có thể làm bất cứ điều gì họ muốn, kể cả với mục đích phi thương mại. Việc “cover” một bài hát hoặc bản nhạc cần phải dựa trên sự tôn trọng bản quyền của tác phẩm gốc và tuân thủ quy định của pháp luật.

Một bài hát hoặc bản nhạc được bảo hộ quyền tác giả khi nào?

Một tác phẩm âm nhạc (hoặc một bài hát/bản nhạc) là đối tượng được bảo hộ theo quyền tác giả. Theo quy định của Luật Sở hữu trí tuệ, tác phẩm âm nhạc là tác phẩm được thể hiện dưới dạng nốt nhạc trong bản nhạc hoặc các ký tự âm khác hoặc được cố định trên bản ghi âm, ghi hình có hoặc không có lời, không phân biệt biểu diễn hay không biểu diễn. Quyền tác giả phát sinh kể từ khi tác phẩm được sáng tạo và được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không phân biệt nội dung, chất lượng, hình thức, phương tiện, ngôn ngữ, không phụ thuộc vào việc công bố tác phẩm, đăng ký tác phẩm.

Guitar, Guitarist, Music, Playing Guitar
Một số lưu ý về sở hữu trí tuệ đối với bài hát/bản nhạc cover

Như vậy, một bài hát hoặc bản nhạc được bảo vệ bản quyền ngay khi tác giả sáng tác mà không cần đăng ký bản quyền. Theo đó, tác giả và chủ sở hữu quyền tác giả sẽ có các quyền theo quy định của pháp luật như: quyền nhân thân (quyền đặt tên cho tác phẩm; đứng tên thật hoặc bút danh trên tác phẩm, nêu tên thật hoặc bút danh khi tác phẩm được công bố, sử dụng; công bố, phổ biến, hoặc cho người khác công bố, phổ biến tác phẩm của mình; bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm, không cho phép người khác sửa chữa, cắt xén hoặc xuyên tạc tác phẩm dưới bất kì hình thức nào gây phương hại đến danh dự hoặc uy tín của tác giả) và quyền tài sản (quyền làm tác phẩm phái sinh; biểu diễn tác phẩm trước công chúng; sao chép tác phẩm; phân phối, nhập khẩu bản gốc hoặc bản sao tác phẩm; truyền đạt tác phẩm đến công chúng bằng phương pháp hữu tuyến, vô tuyến, mạng thông tin điện tử hoặc bất kỳ phương tiện kỹ thuật nào khác; cho thuê bản gốc hoặc bản sao tác phẩm điện ảnh, chương trình máy …).

Một số lưu ý khi biểu diễn hoặc “cover” một bài hát/bản nhạc

Theo thực tế đang diễn ra trên thị trường âm nhạc, có thể chia việc “cover” bài hát/bản nhạc thành hai hình thức sau: (i) “cover” một bài hát/bản nhạc mà không làm thay đổi nội dung và giai điệu của tác phẩm gốc; (ii) “cover” bài hát/bản nhạc nhưng thay đổi về cơ bản giai điệu/ca từ của tác phẩm gốc hoặc chuyển ngữ hoặc viết lời mới và hát lại trên nền nhạc Hoa, nhạc Hàn.

Hình thức “cover” một bài hát/bản nhạc mà không làm thay đổi nội dung và giai điệu của tác phẩm gốc là hát lại bản gốc của bài hát đó và sử dụng các nhạc cụ thay thế khác nhau như guitar, piano, … Sau đó, họ sẽ đăng bản nhạc đã “cover” lên các trang web âm nhạc hoặc trang mạng xã hội. Đây là hành vi “trình diễn tác phẩm trước công chúng” – một quyền độc quyền đối với quyền tài sản của tác phẩm được pháp luật cấp cho chủ sở hữu bản quyền đó. Theo đó, chủ sở hữu quyền tác giả có quyền công bố tác phẩm hoặc cho người khác công bố tác phẩm trực tiếp thông qua bản ghi âm, ghi hình, hoặc bất kì thiết bị công nghệ nào mà công chúng có thể tiếp cận được. Các tổ chức, cá nhân khi khai thác và sử dụng quyền này phải xin phép và trả nhuận bút, thù lao cho chủ sở hữu quyền tác giả. Vì vậy, khi “cover” bài hát và đăng các bản “cover” lên các trang web âm nhạc hoặc trang mạng xã hội, người “cover” sản phẩm âm nhạc phải xin phép và trả tiền bản quyền hoặc tiền thù lao cho chủ sở hữu quyền tác giả đó. Đồng thời, họ phải đảm bảo sẽ không làm tổn hại đến danh dự hoặc uy tín của các tác giả.

Hình thức “cover” một bài hát/bản nhạc nhưng có sự thay đổi cơ bản về giai điệu/ca từ của tác phẩm gốc, hoặc chuyển ngữ, hoặc viết lại lời bài hát trên nền nhạc Hoa, nhạc Hàn có thể được coi là một tác phẩm phái sinh, một hành động được pháp luật cho phép. Tuy nhiên, khi làm một tác phẩm phái sinh, người biểu diễn cần đáp ứng một số điều kiện sau:

  • Được sự cho phép của các tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả;
  • Không ảnh hưởng đến bản quyền của các tác phẩm gốc;
  • Trả tiền nhuận bút, thù lao hoặc các quyền lợi vật chất khác cho chủ sở hữu quyền tác giả.

Ngoài ra, các tác phẩm “cover” ở hình thức này sẽ được bảo hộ quyền tác giả dưới dạng tác phẩm phái sinh nếu tuân thủ đầy đủ các điều kiện theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, các cá nhân tổ chức khi thực hiện “cover” một bài hát hay bản nhạc sẽ không phải xin phép tác giả hoặc chủ sở hữu quyền tác giả và cũng không phải trả thù lao, nhuận bút, … cho chủ sở hữu quyền tác giả trong một số trường hợp sau:

  • Dịch tác phẩm sang chữ nổi Braille hoặc các ngôn ngữ khác cho người khiếm thị;
  • Sử dụng vào mục đích nghiên cứu khoa học, giảng dạy cá nhân, hoặc các loại hình biểu diễn nghệ thuật khác trong các buổi sinh hoạt văn hóa, tuyên truyền cổ động không thu tiền dưới bất kì hình thức nào;
  • Tác phẩm gốc đã trở thành tác phẩm của công chúng (sau khi hết thời hạn bảo hộ tác phẩm là 50 năm kể từ ngày tác giả chết)

Tuy nhiên, ngay cả khi thực hiện “cover” trong bất kì trường hợp nào, người biểu diễn cần đảm bảo không gây ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường bài hát/bản nhạc của chủ sở hữu quyền tác giả; không gây hại đến quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả và phải ghi đầy đủ tên tác giả, nguồn gốc, xuất xứ của bài hát/bản nhạc.

Âm nhạc là một hoạt động nghệ thuật mang tính sáng tạo. Mỗi bài hát/bản nhạc sẽ mang phong cách riêng của nhạc sĩ, ca sĩ đó. Để âm nhạc Việt Nam có thể khẳng định được vị thế và có những thành tựu nổi bật trong thị trường âm nhạc thế giới thì một trong những nhân tố quan trọng không thể thiếu là sự tôn trọng đối với quyền tác giả và sự tôn trọng đối với sự sáng tạo của tác giả. Trước khi thực hiện “cover”, sử dụng hoặc thực hiện bất kỳ hành vi nào liên quan đến bản quyền nói riêng và quyền sở hữu trí tuệ nói chung, chúng ta phải xem xét liệu hành vi của mình có cần sự cho phép của tác giả hay không, có cần trả tiền nhuận bút cho chủ sở hữu bản quyền hay có vi phạm quyền sở hữu trí tuệ nào hay không. Để từ đó, chúng ta sẽ có những hành vi hợp lí để đảm bảo tuân thủ và tôn trọng tinh thần sáng tạo của tác giả, công sức và tiền bạc của chủ sở hữu bản quyền đã sáng tạo ra tác phẩm đó.

Error: Contact form not found.