Marvel hiện đang phải đối mặt vụ kiện bản quyền lớn với nhà sáng tạo. Những nhân vật nổi tiếng như Iron Man, Spider-man có nguy cơ bị tách khỏi Vũ trụ Điện ảnh Marvel (MCU) cũng như hãng phim Marvel Studios. Disney đang cố gắng làm mọi cách để ngăn chặn tình trạng đáng lo ngại này
Từ đầu thập niên 2010, với sự khai sinh của Vũ trụ Điện ảnh Marvel (MCU), các vũ trụ siêu anh hùng trên màn ảnh đã trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu với đông đảo khán giả. Điểm chung của chùm tác phẩm là sự gắn bó mật thiết với nguyên tác truyện tranh, được đầu tư kinh phí lớn và nhắm đến mục tiêu “một vốn bốn lời”.
Theo CBR, mới đây nhóm người thừa kế di sản của tác giả truyện tranh huyền thoại Steve Ditko đã gửi hồ sơ thông báo chấm dứt hợp đồng lên Văn phòng Bản quyền Mỹ với mong muốn thu hồi bản quyền nhân vật Spider-Man và Doctor Strange hiện do Marvel Entertainment nắm giữ.
Trong hai năm tới, ngoài Spider-Man và Doctor Strange, đế chế truyện tranh có thể sẽ phải đối mặt với nguy cơ mất quyền sở hữu hàng loạt siêu anh hùng nổi tiếng khác như Iron Man hay Black Widow. Đây đều là những thành viên chủ chốt của nhóm Avengers. Điều này đã kéo Walt Disney vào trận chiến pháp lý với người thừa kế của các họa sĩ truyện tranh nhằm bảo vệ quyền sở hữu hợp pháp dàn nhân vật.
Vũ trụ Điện ảnh Marvel (MCU) đối mặt nguy cơ mất Spider-Man, Doctor Strange
Luật Bản quyền sửa đổi của Mỹ ban hành năm 1976 quy định quyền sở hữu bản quyền sẽ được trao trả cho tác giả/nhóm tác giả đầu tiên 60 năm sau khi nhân vật/câu chuyện ra đời. Với phần lớn nhân vật của vũ trụ Marvel, thời hạn ấy đã đến rất gần.
Disney và Marvel đã gửi đơn khiếu nại, yêu cầu được pháp luật bảo vệ quyền sở hữu bản quyền các nhân vật nổi tiếng mà họ đã gây dựng thành công suốt nhiều năm qua không chỉ trên phương diện điện ảnh mà còn ở các các lĩnh vực giải trí, tiêu dùng khác. Họ cho rằng điều luật năm 1976 không thể áp dụng vào vụ tranh chấp bản quyền này do các tác giả đã được thuê để sáng tạo bộ nhân vật. Thỏa thuận lao động gián tiếp khẳng định Marvel Entertainment là chủ sở hữu đầu tiên của các siêu anh hùng.
Theo The Hollywood Reporter đưa tin ngày 24/9 cho biết, khiếu nại của Marvel Entertainment chống lại nhóm người thừa kế của các họa sĩ truyện tranh huyền thoại như Stan Lee, Steve Ditko và Gene Colan. Marvel Entertainment mong muốn nhận được án văn tuyên nhận nhóm nhân vật siêu anh hùng không đủ điều kiện chấm dứt bản quyền bởi đều là sản phẩm thuê làm. Điều thú vị là trong vụ kiện trước đó của Jack Kirby xoay quanh X-Men và Spider-Man, Tòa án Liên bang phán quyết Disney là người thắng cuộc. Nhưng vào năm 2014, vụ án được trình lên Tòa án Tối cao và Disney chọn phương án hòa giải bên ngoài phòng xử.
Trong nhiều trường hợp, tòa án thường đưa ra phán quyết có lợi cho các hãng phim lớn như Disney hay Warner Bros. Nhưng trong trường hợp này, Disney vẫn có thể thua cuộc và sẽ mất toàn bộ bản quyền nhân vật kể trên từ năm 2023. Theo trang tin, nếu Marvel Entertainment thua kiện, Walt Disney có thể mất quyền sở hữu chùm nhân vật trị giá hàng tỷ USD. Trước mắt, Marvel Entertainment và Sony Pictures sẽ còn sở hữu bản quyền nhân vật Spider-Man cho tới tháng 6/2023. Sau đó, bản quyền nhân vật sẽ được trả về cho tác giả hoặc người thừa kế theo đúng luật sở hữu trí tuệ Mỹ.
Theo CBR, về phía thân nhân của Steve Ditko, kiến nghị của họ không vi phạm bất kỳ ranh giới luật pháp nào. Họ có quyền đòi lại bản quyền nhân vật – một phần di sản của thân nhân mình – nếu cảm thấy Marvel Entertainment chưa định giá chúng một cách xứng đáng.
Dù vậy, việc nếu Disney mất bản quyền các nhân vật không đồng nghĩa với việc khán giả không còn cơ hội nhìn thấy dàn siêu anh hùng quen thuộc trên màn ảnh. Hãng phim vẫn có thể đàm phán một hợp đồng mới với các chủ sở hữu. Spider-Man hay Doctor Strange có thể tiếp tục góp mặt trong MCU, miễn là Disney chi trả một số tiền bản quyền nào đó. Ngoài ra, luật bản quyền kể trên chỉ áp dụng trong lãnh thổ nước Mỹ, nên “Nhà Chuột” vẫn nắm toàn quyền phát hành quốc tế.
Cuộc tranh giành bản quyền các siêu anh hùng
Trong 13 năm qua, Vũ trụ điện ảnh Marvel với những siêu anh hùng như Iron Man, Captain America, Thor, Black Widow… đã thu về cho Marvel Studios nói riêng và Công ty Walt Disney hàng chục tỷ USD từ doanh thu phòng vé và các sản phẩm ăn theo. Tuy nhiên, gốc gác của loạt siêu anh hùng trên màn ảnh là những nhân vật truyện tranh được tạo ra bởi đội ngũ đông đảo biên kịch, họa sĩ và biên tập viên của Marvel Comics.
Việc biên kịch kiêm họa sĩ Larry Lieber từng đâm đơn kiện công ty Walt Disney, đòi lại bản quyền nhân vật Iron Man, Thor và Ant-Man mà ông tham gia sáng tạo được người thừa kế của nhiều nhà sáng tạo khác từng làm việc với Marvel Comics hưởng ứng như Steve Ditko (đồng tác giả Spider-Man và Doctor Strange), Don Heck (đồng tác giả Black Widow và Hawkeye), Don Rico (Black Widow) và Gene Colan (Blade, Falcon, Carol Danvers).
Trước đây, Walt Disney và Marvel Entertainment đã từng hơn một lần đương đầu với các vụ kiện cáo đòi bản quyền nhân vật. Những người thừa kế của Jack Kirby từng khởi kiện Disney và đòi lại quyền sở hữu bản quyền bộ nhân vật X-Men cùng Spider-Man.
Tòa án Liên bang phán quyết Disney là người thắng cuộc. Nhưng vào năm 2014, vụ án được trình lên Tòa án Tối cao và Disney chọn phương án hòa giải bên ngoài phòng xử. Điều này cho thấy lĩnh vực bản quyền nhân vật truyện tranh vẫn tồn tại nhiều vùng xám và Disney không hoàn toàn nắm đằng chuôi.
Luật sư Marc Toberoff – Đại diện cho các nhà sáng tạo và nhóm người thừa kế trong vụ kiện năm 2021 là người dạn dày kinh nghiệm xử lý những vụ tranh chấp bản quyền tương tự. Ông từng đại diện cho những người thừa kế của Jack Kirby trong vụ kiện với Disney và người thừa kế của hai nhà sáng tạo Superman – Jerry Siegel cùng Joe Shuster – ở vụ kiện Warner Bros.
Trong cả hai vụ kiện, phần thắng đều nghiêng về phía các ông lớn Hollywood. Đây là tiền lệ giúp Disney có ưu thế, nhưng không phải yếu tố tiên quyết đảm bảo “nhà chuột” tiếp tục giành chiến thắng. Những năm qua, chế độ đãi ngộ thiếu công bằng của Disney với các nhà sáng tạo truyện tranh khi nhân vật hay kịch bản của họ được làm thành phim thường xuyên được nhắc lại trên mặt báo.
(Theo The Hollywood Reporter)
