Hành vi đạo văn, hay còn được biết đến phổ biến quốc tế như plagiarism, là hành vi ăn trộm chất xám, làm giả mạo, làm ảo văn bản, tài liệu, công sức của các cá nhân hoặc tổ chức khác và biến nó thành của mình. Đây là một hành vi phi đạo đức, có nhiều tác hại đối với xã hội, gây ảnh hưởng đến sự phát triển của nền văn minh nhân loại trong kỉ nguyên tri thức, trí tuệ làm động lực chính đằng sau sự phát triển.
Trong ngành sở hữu trí tuệ, hành vi đạo văn có thể được xếp làm một trong các loại hành vi xâm phạm bản quyền phổ biến nhất, đánh cướp công sức của các cá nhân, tổ chức đã sáng tạo ra tài sản trí tuệ đó.
Hiệu trưởng Đại học Harvard từ chức vì nghi vấn đạo văn
Mới đây, ngành học thuật Hoa Kỳ nói riêng và quốc tế nói chung đã rung động trước thông tin Hiệu trưởng Đại học Harvard, bà Claudine Gay, đã phải từ chức trước những cáo buộc vì hành vi đạo văn xuyên suốt sự nghiệp của mình.
Theo đó, bà Claudine Gay đã trở thành hiệu trưởng tại vị ngắn nhất trong lịch sử Đại học Harvard – ngôi trường danh giá, vĩ đại nhất Hoa Kỳ với gần 400 năm lịch sử, cái nôi sản sinh ra vô số tổng thống Hoa Kỳ, cá nhân nắm giữ quyền lực lớn nhất đất nước này.
Ngoài các cáo buộc về hành vi đạo văn, bà Gay cũng trích dẫn lí do từ chức vì hành vi công kích cá nhân, cụ thể là phân biệt ch.ủng t.ộc khi bà là một người da màu. Harvard đã mãnh liệt lên án các hành vi phân biệt trên. Vị trí hiệu trưởng tạm thời thuộc về Alan M. Garber, một chuyên gia kinh tế, đồng thời là giám đốc học thuật của Đại học Harvard.
Liên quan đến hành vi đạo văn, tờ The Washington Free Beacon cho biết rằng tờ báo này đã nhận được 39 cáo buộc, ở bảy công trình nghiên cứu về hành vi đạo văn. Nổi bật nhất là Luận án tiến sĩ năm 1997 của bà Gay, với tựa đề “Nắm quyền: Thắng lợi bầu cử của người da đen và sự tái định nghĩa của chính trị Mỹ”.
Cáo buộc cho thấy bà Gay xuất bản luận văn trên trích dẫn nhiều phần từ một công trình xuất bản năm 1996 của hai tác giả Bradley Palmquist và Stephen Voss, nhưng không chú thích hoặc đặt các phần văn bản trong ngoặc kép, cấu thành hành vi đạo văn, cướp công của các tác giả đó. Ngoài ra, bà còn hàng chục tác phẩm xuất bản khác bị dính nghi vấn đạo văn do trích dẫn không đầy đủ, hoặc không trích dẫn chứng thực bởi các chuyên gia như bài báo “Ảnh hưởng của các khu vực thiểu số và sự đại diện của thiểu số đối với việc tham gia chính trị ở California” năm 2001.
Hội đồng điều hành của Đại học Harvard khi đó ủng hộ bà Gay. Họ nói rằng họ biết về những cáo buộc từ lâu, đã điều tra và phát hiện song kết luận rằng một số sai phạm này không đủ nghiêm trọng để tiến hành xử phạt hoặc tuyên bố nghiên cứu vô hiệu.
Sau các cáo buộc, bà Gay đã tiến hành bổ sung một số trích dẫn để đảm bảo tính liêm chính học thuật.
Được biết, đây chỉ là thông báo chính thức. Bà Gay hiện vẫn đang tại vị và không cho biết rằng khi nào bà sẽ chính thức từ chức khỏi vị trí hiệu trưởng và để nhân sự khác tiếp quản.
Đây là một sự kiện có ảnh hưởng mạnh đến xã hội Hoa Kỳ, thu hút sự quan tâm của các tổng giám đốc công ty vốn hóa tỷ đô, học giả trí thức, thậm chí cả các thành viên Quốc hội. Ngay thời điểm hiện tại đầu năm 2024, các cáo buộc về hành vi đạo văn của bà Gay tiếp tục được đệ trình đến các tờ báo uy tín, kể cả sau khi bà đã đưa ra thông báo từ chức chính thức.
Dự kiến, nếu được xác định các hành vi này là thật, việc bà Gay chỉ đơn giản từ chức là sẽ không đủ để bồi thường cho cơn giận của xã hội cũng như tác động của vụ việc đến đại học Harvard và các sinh viên của trường, cũng như các cựu sinh viên đã tốt nghiệp và đang nắm giữ nhiều vị trí quan trọng trong Chính quyền Hoa Kỳ.
Một số cá nhân tốt nghiệp Đại học Harvard danh giá được nhiều người biết đến bao gồm Tổng thống Barrack Obama (Tổng thống da màu đầu tiên của Hoa Kỳ), cựu tổng thống Hoa Kỳ John Adams, John F. Kennedy, Franklin Delano Roosevelt, Theodore Roosevelt, George W. Bush, nữ diễn viên Natalie Portman, nam diễn viên Matt Damon, CEO và nhà sáng lập các doanh nghiệp lớn nhất Hoa Kỳ và thế giới như Mark Zuckerberg, Bill Gates,…
Hình phạt cho hành vi đạo văn
Ở Hoa Kỳ, đạo văn được coi là một vi phạm nghiêm trọng trong lĩnh vực học thuật, và qua đó có thể mang lại những hậu quả khác nhau tùy thuộc vào ngữ cảnh cụ thể.
Nếu hành vi đạo văn không nghiêm trọng và không để lại hậu quả nào đáng quan ngại cho xã hội thì hành vi trừng phạt thường chỉ giới hạn trong khuôn khổ tổ chức nơi cá nhân đó hoạt động. Ví dụ, với hành vi đạo văn phổ biến nhất đến từ các sinh viên trong thời gian học tập tại trường đại học thì hình phạt có thể là điểm liệt, ghi học bạ và đình chỉ, đuổi học nếu tái phạm.
Một số cơ sở giáo dục có thể yêu cầu sinh viên thực hiện đạo văn phải hoàn thành các chương trình đào tạo về tính minh bạch học thuật hoặc đạo đức nghiên cứu, thực hiện lại công việc được xác định là đạo văn.
Các hình phạt vi phạm bản quyền theo hình thức đạo văn có thể bao gồm các khoản tiền phạt lớn lên tới 150.000 USD hoặc thậm chí là phạt tù tùy theo khu vực pháp lý, do Hoa Kỳ chia làm 50 bang, mỗi bang với luật pháp khác nhau và có các khung hình phạt, xu hướng trừng phạt khác nhau.
Trong một số trường hợp, đạo văn cũng có thể được xem xét là một trọng tội theo luật pháp liên bang và tiểu bang nhất định. Người đạo văn có thể bị phạt lên đến 1 năm tù giam vì hành vi đạo văn. Trong trường hợp họ kiếm được lợi ích vật chất từ hành vi đạo văn, như kiếm được hơn 2.500 USD, tùy vào mức độ nghiêm trọng mà họ có thể bị phạt lên tới 250.000 USD và tối đa 10 năm tù.
Tại Việt Nam, theo Điều 18 Nghị định 131/2013/NĐ-CP, người thực hiện hành vi đạo văn là sao chép tác phẩm mà không được phép của chủ sở hữu quyền tác giả sẽ bị phạt tiền từ 15.000.000 đồng đến 35.000.000 đồng.
Mức tiền phạt trên áp dụng đối với cá nhân, mức tiền phạt đối với tổ chức cho hành vi đạo văn sẽ gấp 02 lần khung phạt tiền cho cá nhân.
Ngoài ra, người vi phạm còn bị buộc dỡ bỏ bản sao tác phẩm vi phạm dưới hình thức điện tử, trên môi trường mạng và kỹ thuật số hoặc buộc tiêu hủy tang vật vi phạm.
Trong trường hợp hành vi đạo văn để lại hậu quả nghiêm trọng, đủ để truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 225 Bộ luật Hình sự 2015 về tội xâm phạm quyền tác giả, quyền liên quan. Người vi phạm có thể bị phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 300.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm, cùng với các hình phạt bổ sung.
Điển hình, nếu hành vi đạo văn được thực hiện có tổ chức/tái phạm lần thứ hai trở lên/thu lợi bất chính 300.000.000 đồng trở lên/Gây thiệt hại cho chủ thể quyền tác giả, quyền liên quan 500.000.000 đồng trở lên/Hàng hóa vi phạm trị giá 500.000.000 đồng trở lên thì bên vi phạm có thể bị phạt tiền từ 300.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.
Tác hại của hành vi đạo văn trong xã hội
Hành vi đạo văn đẩy lùi tính minh bạch và đạo đức trong xã hội. Việc giả mạo thông tin, văn bản, hay tài liệu không chỉ tạo ra sự thiếu chân thành mà còn tác động tiêu cực đến nhiều lĩnh vực quan trọng. Trong lĩnh vực nghiên cứu và giáo dục, hành vi này hạn chế sự đổi mới và sáng tạo, góp phần làm giảm chất lượng tri thức. Nó cũng ảnh hưởng đến kinh tế khi thông tin đạo văn có thể dẫn đến quyết định kinh doanh sai lầm và suy giảm hiệu quả.
Hậu quả của đạo văn không chỉ dừng lại ở mức cá nhân mà còn lan rộng đến cộng đồng và tổ chức, gây nên tổn thương danh tiếng và uy tín, làm mất lòng tin của đối tác và khách hàng. Ngoài ra, hành vi này còn phá vỡ quy định pháp luật, đe dọa đến trách nhiệm pháp lý và quyền lợi của người vi phạm.
Đối diện với những thách thức này, việc ngăn chặn và trừng phạt hành vi đạo văn trở nên cực kỳ quan trọng. Đồng thời, việc tăng cường giáo dục về đạo đức nghề nghiệp và tác động xã hội tích cực có thể giúp giảm bớt tác hại của hành vi này, hướng xã hội về một đường lối phát triển minh bạch và công bằng hơn.
