Phương thức giải quyết tranh chấp SHTT thông qua trọng tài gần đây đã trở nên phổ biến ở Đông Nam Á và thế giới khi các ngành liên quan đến SHTT phát triển mạnh, gồm công nghệ, y tế, hàng không. Các quốc gia nổi bật trong việc áp dụng hệ thống trọng tài là Singapore và Hồng Kông. Các quốc gia nổi bật khác trong việc áp dụng hệ thống, phương thức giải quyết tranh chấp qua trọng tài đối với các vấn đề SHTT có Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Canada, Úc. Ngoài ra, nhiều tổ chức quốc tế như Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) cũng cung cấp dịch vụ trọng tài để giải quyết tranh chấp, xung đột SHTT đa quốc gia.
Trọng tài
Trọng tài là một hình thức giải quyết tranh chấp thay thế (ADR) trong đó các bên liên quan đồng ý để tranh chấp của họ được giải quyết bởi một bên thứ ba không liên quan, được gọi là trọng tài viên, thay vì mang vụ việc lên tòa án. Trọng tài được sử dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau, bao gồm tranh chấp thương mại, tranh chấp quốc tế, tranh chấp lao động, tranh chấp tiêu dùng và tranh chấp sở hữu trí tuệ.
Dưới đây là một số thông tin chính về trọng tài trên thế giới:
1. Trọng tài quốc tế: Trọng tài quốc tế là một lựa chọn phổ biến để giải quyết các tranh chấp xuyên biên giới, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại quốc tế. Nhiều quốc gia đã thành lập các tổ chức chuyên trách về trọng tài quốc tế, chẳng hạn như Phòng Thương mại Quốc tế (ICC) và Tòa án Trọng tài Quốc tế Luân Đôn (LCIA).
2. Trọng tài trong nước: Trọng tài trong nước được sử dụng để giải quyết tranh chấp giữa các bên trong cùng một quốc gia. Trọng tài trong nước có thể được điều chỉnh bởi luật quốc gia, luật tiểu bang hoặc thậm chí các quy tắc thể chế.
3. Trọng tài Ad Hoc: Trọng tài Ad Hoc đề cập đến trọng tài không được quản lý bởi một tổ chức chuyên biệt. Trọng tài Ad Hoc thường được sử dụng khi các bên không đồng ý sử dụng dịch vụ của một tổ chức cụ thể hoặc khi tranh chấp quá nhỏ để việc sử dụng trọng tài hợp lí về mặt chi phí.
4. Trọng tài thể chế: Trọng tài thể chế đề cập đến trọng tài được quản lý bởi một tổ chức chuyên biệt, chẳng hạn như ICC hoặc LCIA. Trọng tài thể chế cung cấp một khuôn khổ chính thức cho quy trình trọng tài và thường bao gồm các quy tắc lựa chọn trọng tài viên, tiến hành phân xử trọng tài và thi hành phán quyết.
5. Thi hành phán quyết trọng tài: Hầu hết các quốc gia đã thông qua Công ước New York về công nhận và thi hành phán quyết trọng tài nước ngoài, quy định cơ chế thi hành phán quyết trọng tài ở các quốc gia khác.
6. Lợi ích của Trọng tài: Trọng tài thường giải quyết các tranh chấp nhanh hơn và ít tốn kém hơn so với kiện tụng, đồng thời giúp các bên kiểm soát tốt hơn việc giải quyết tranh chấp của họ. Trọng tài cũng mang lại sự riêng tư và bảo mật cao hơn so với kiện tụng, vì thủ tục tố tụng trọng tài thường được tiến hành riêng tư.
7. Những lời chỉ trích về Trọng tài: Một số bên chỉ trích trọng tài cho rằng nó kém minh bạch và ít trách nhiệm giải trình hơn so với kiện tụng, và nó có thể thiên vị cho bên có nguồn tài chính lớn hơn. Những bên khác lập luận rằng các điều khoản trọng tài bắt buộc trong hợp đồng tiêu dùng và hợp đồng lao động có thể được sử dụng để tước quyền được xét xử công bằng của người tiêu dùng và người lao động.
Nhìn chung, trọng tài là một công cụ quan trọng để giải quyết tranh chấp trong các lĩnh vực khác nhau và được sử dụng rộng rãi trên thế giới.
Giải quyết tranh chấp SHTT thông qua trọng tài ở các nước phát triển
Trọng tài ngày càng được sử dụng rộng rãi để giải quyết các tranh chấp về sở hữu trí tuệ ở nhiều quốc gia công nghiệp hóa. Phương pháp này thường được các bên mong muốn tìm cách giải quyết tranh chấp SHTT một cách trung lập, hiệu quả và tiết kiệm chi phí sử dụng.
Singapore
Singapore là một trong những quốc gia mang tính biểu tượng nhất sử dụng phương pháp này. Quốc hội Singapore đã thông qua Đạo luật sở hữu trí tuệ (Giải quyết tranh chấp) vào năm 2019. Đạo luật này sửa đổi Đạo luật trọng tài trong nước và Đạo luật trọng tài quốc tế, cùng những điều khác, để làm rõ rằng các tranh chấp liên quan đến tất cả các hình thức sở hữu trí tuệ đều có thể phân xử được ở Singapore.
Chính sách này tuân theo tuyên bố rộng rãi về nguyên tắc trong vụ Tomolugen Holdings Ltd và các công ty khác kiện Silica Investors Ltd và các kháng cáo khác [2015] SGCA 57, trong đó Tòa án cấp phúc thẩm tuyên bố rằng câu hỏi về khả năng phân xử được chuyển sang “liệu đối tượng của tranh chấp có tính chất trái ngược với chính sách chung về việc giải quyết tranh chấp đó bằng trọng tài”.
Singapore đã tự khẳng định mình là một trung tâm hàng đầu về trọng tài quốc tế, với một hệ thống pháp lý mạnh mẽ, khung pháp lý ủng hộ trọng tài và một nhóm trọng tài viên và những người hành nghề luật có tay nghề cao. Trung tâm Trọng tài Quốc tế Singapore (SIAC) là một tổ chức chính để giải quyết tranh chấp SHTT thông qua trọng tài.
SIAC cung cấp nhiều loại dịch vụ, bao gồm quản lý vụ việc, chỉ định trọng tài viên và quản lý phân xử trọng tài. Các quy tắc và thủ tục của SIAC được thiết kế để đảm bảo rằng quy trình trọng tài là công bằng, hiệu quả và tiết kiệm chi phí. SIAC cũng có một hội đồng gồm các trọng tài viên SHTT chuyên nghiệp, những người có kinh nghiệm trong việc xử lý các tranh chấp SHTT.
Một trong những ưu điểm chính của phương thức giải quyết tranh chấp SHTT thông qua trọng tài của Singapore là nó cho phép các bên lựa chọn trọng tài viên của mình, những người có thể là chuyên gia trong lĩnh vực luật SHTT có liên quan. Điều này có thể đảm bảo rằng tranh chấp được giải quyết bởi các cá nhân có chuyên môn và kiến thức cần thiết, giúp giải quyết tranh chấp chính xác và công bằng hơn.
Hồng Kông
Tranh chấp SHTT ở Hồng Kông có thể được giải quyết thông qua trọng tài vốn là một phương pháp thường được sử dụng để giải quyết tranh chấp ở Hồng Kông.
Tại Hồng Kông, trọng tài được điều chỉnh bởi Pháp lệnh Trọng tài (Chương 609) và Luật mẫu UNCITRAL về Trọng tài Thương mại Quốc tế. Trung tâm Trọng tài Quốc tế Hồng Kông (HKIAC) là một trong những tổ chức trọng tài hàng đầu trên thế giới và thường được sử dụng để điều hành các thủ tục tố tụng trọng tài ở Hồng Kông.
Để bắt đầu tố tụng trọng tài ở Hồng Kông, trước tiên các bên phải đồng ý phân xử tranh chấp của họ và chọn một trọng tài viên hoặc một tổ chức trọng tài. Nếu các bên không đồng ý về trọng tài viên hoặc tổ chức, HKIAC có thể hỗ trợ chỉ định trọng tài viên.
Khi một trọng tài viên được chỉ định, các bên sẽ có cơ hội trình bày vụ việc và bằng chứng của họ cho trọng tài viên. Trọng tài viên sau đó sẽ đưa ra quyết định ràng buộc đối với cả hai bên. Quyết định của trọng tài có thể được thi hành tại tòa án nếu cần thiết.
Trọng tài có thể là một phương pháp giải quyết tranh chấp SHTT ở Hồng Kông nhanh hơn và hiệu quả hơn so với ra tòa. Nó cũng có thể cung cấp một quy trình bí mật hơn và cho phép các bên chọn một trọng tài viên có kiến thức chuyên môn cụ thể về luật SHTT.
Tóm lại, trọng tài là một lựa chọn khả thi để giải quyết tranh chấp SHTT ở Hồng Kông và các bên nên coi đó là một giải pháp thay thế cho việc ra tòa.
Hoa Kỳ
Hiệp hội Trọng tài Hoa Kỳ (AAA) là một tổ chức được công nhận rộng rãi cung cấp dịch vụ trọng tài cho các tranh chấp về Sở hữu Trí tuệ tại Hoa Kỳ. AAA cung cấp các hội đồng trọng tài chuyên biệt có kinh nghiệm và chuyên môn trong việc xử lý các tranh chấp về sở hữu trí tuệ, bao gồm các tranh chấp về bằng sáng chế, nhãn hiệu và quyền tác giả.
Quy trình xử lý tranh chấp Sở hữu trí tuệ thông qua trọng tài tại Hoa Kỳ thường bao gồm các bước sau:
1. Thỏa thuận trọng tài: Các bên tranh chấp phải đồng ý đưa vụ việc ra trọng tài. Điều này có thể được thực hiện thông qua hợp đồng hoặc thông qua một thỏa thuận riêng.
2. Lựa chọn Trọng tài viên: Các bên có thể chọn trọng tài viên hoặc có thể sử dụng hội đồng trọng tài viên do tổ chức trọng tài như AAA cung cấp. Trọng tài viên phải không có xung đột lợi ích liên quan đến vụ việc và có chuyên môn cần thiết để giải quyết tranh chấp.
3. Thủ tục trước phiên điều trần: Trước phiên điều trần, các bên sẽ trao đổi tài liệu, chứng cứ liên quan đến tranh chấp. Trọng tài viên cũng có thể tổ chức các cuộc họp trước phiên điều trần để thảo luận về các vấn đề thủ tục trọng tài và cố gắng giải quyết bất kỳ vấn đề sơ bộ nào.
4. Phiên điều trần: Phiên điều trần trọng tài tương tự như phiên tòa nhưng thường ít trang trọng hơn. Mỗi bên trình bày trường hợp của mình cho trọng tài viên, bao gồm nhân chứng và bằng chứng.
5. Quyết định: Sau khi xem xét các bằng chứng và lập luận được đưa ra bởi cả hai bên, trọng tài sẽ đưa ra quyết định mang tính ràng buộc để giải quyết tranh chấp.
6. Thi hành: Quyết định của trọng tài là cuối cùng, mang tính ràng buộc và có thể được thi hành tại tòa án nếu cần thiết.
Nhìn chung, trọng tài có thể là một công cụ hữu ích để giải quyết các tranh chấp về Sở hữu trí tuệ tại Hoa Kỳ. Nó có thể nhanh hơn và ít tốn kém hơn so với việc ra tòa, đồng thời cho phép các bên chọn một trọng tài viên có chuyên môn trong lĩnh vực luật liên quan.
Anh
Tại Anh, các tranh chấp về Sở hữu trí tuệ cũng có thể được giải quyết thông qua trọng tài. Tổ chức chính cung cấp dịch vụ trọng tài cho các tranh chấp về Sở hữu trí tuệ ở Anh là Viện Trọng tài Quốc tế (CIArb).
Quy trình xử lý tranh chấp Sở hữu trí tuệ thông qua trọng tài ở Anh tương tự như ở Hoa Kỳ, bao gồm 6 bước nêu trên.
Tuy nhiên, cũng có một số điểm khác biệt chính giữa cách xử lý tranh chấp Sở hữu trí tuệ thông qua trọng tài ở Anh so với ở Mỹ. Ví dụ, ở Anh, Văn phòng Sở hữu Trí tuệ duy trì một danh sách trọng tài viên đã được phê duyệt để xử lý một số loại tranh chấp Sở hữu Trí tuệ, bao gồm cả tranh chấp bằng sáng chế. Ngoài ra, có những quy tắc cụ thể điều chỉnh việc tiến hành trọng tài ở Vương quốc Anh, chẳng hạn như Đạo luật Trọng tài 1996.
Kết luận
Trọng tài quốc tế là một phương tiện, công cụ có giá trị cao trong việc giải quyết tranh chấp Sở hữu trí tuệ vì nó có lợi thế là một quá trình toàn cầu. Đó là cách duy nhất để xử lý những tranh chấp này trong khi có thể đảm bảo rằng tất cả những bất đồng giữa các bên được giải quyết tại một diễn đàn, với một hội đồng ra quyết định, một cách nhất quán và chặt chẽ.
Hơn nữa, nó cung cấp sự linh hoạt cho các bên trong việc tổ chức quá trình giải quyết tranh chấp của họ theo cách phù hợp, hữu ích và hiệu quả. Sự sẵn có của các diễn đàn trung lập và khả năng chỉ định các trọng tài viên chuyên nghiệp càng củng cố thêm sự vững chắc và hiệu quả của quá trình này.
Trong hầu hết các trường hợp khi các bên lường trước các tranh chấp thương mại liên quan đến quyền SHTT, trọng tài quốc tế đưa ra một giải pháp hiệu quả không kém so với tranh tụng tại tòa án và một giải pháp phù hợp hơn với kế hoạch thương mại của các bên.
