Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) tại Việt Nam năm 2025

Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (Provincial Innovation Index – PII) đã trở thành một công cụ quan trọng trong việc đo lường năng lực đổi mới sáng tạo của các tỉnh, thành phố tại Việt Nam. Việc đánh giá chỉ số này không chỉ góp phần xác định vị trí của các địa phương trên bản đồ đổi mới sáng tạo quốc gia, mà còn cung cấp những đề xuất chính sách quan trọng nhằm tăng cường năng lực cạnh tranh và phát triển bền vững.

Tình hình đổi mới sáng tạo cấp địa phương tại Việt Nam

Bộ Khoa học và Công nghệ vừa công bố kết quả xếp hạng Chỉ số đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII – Provincial Innovation Index) năm 2024, trong đó Hà Nội tiếp tục giữ vị trí dẫn đầu với 60,76 điểm.

Chiều 30/12/2024, Bộ Khoa học và Công nghệ Việt Nam công bố bảng xếp hạng PII 2024, phản ánh tổng thể mô hình phát triển kinh tế – xã hội dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo của từng địa phương. Kết quả cho thấy:

• Hà Nội dẫn đầu với 60,76 điểm.
• TP HCM xếp thứ 2, tiếp theo là Hải Phòng (3), Bà Rịa – Vũng Tàu (4), Đà Nẵng (5), Quảng Ninh (6), Cần Thơ (7), Bình Dương (8), Thái Nguyên (9) và Bắc Giang (10).
• Cao Bằng tiếp tục đứng cuối bảng với 23,95 điểm, xếp thứ 63.

So với năm 2023, Bắc Ninh rời khỏi top 10 và nhường vị trí cho Bắc Giang.

Theo đánh giá của Bộ Khoa học và Công nghệ, sự thay đổi trong xếp hạng là bình thường đối với một chỉ số tổng hợp, giúp phản ánh sát thực trạng của từng địa phương. Kết quả PII 2024 cho thấy sự tương đồng với tình hình phát triển kinh tế – xã hội của các tỉnh, thành.

• Các địa phương dẫn đầu thường có điều kiện tự nhiên và vị trí địa lý thuận lợi, ngành công nghiệp – dịch vụ phát triển, hạ tầng tốt và hoạt động khoa học, công nghệ mạnh mẽ.
• Ngược lại, các địa phương nhóm cuối gặp nhiều hạn chế về điều kiện tự nhiên, hạ tầng và ứng dụng khoa học – công nghệ, chủ yếu nằm ở Tây Nguyên, Trung du và miền núi phía Bắc.

Ngoài ra, việc Việt Nam tiến hành xây dựng chỉ số PII nhận được sự đánh giá cao từ Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO). WIPO coi Việt Nam là hình mẫu cho các quốc gia khác trong việc xây dựng chỉ số đánh giá đổi mới sáng tạo cấp địa phương dựa trên chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII).

Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia đổi mới sáng tạo hàng đầu thế giới, với thứ hạng 44 trên Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), vượt xa vị trí thứ 133 về thu nhập bình quân đầu người. Theo nhiều chuyên gia, Việt Nam đạt được thành tích này nhờ vào xuất nhập khẩu công nghệ cao, tăng trưởng năng suất lao động ấn tượng, lực lượng lao động lành nghề thu hút đầu tư nước ngoài, cùng với hệ thống cơ sở hạ tầng ngày càng phát triển.

Trong bảng xếp hạng GII, Thụy Sĩ giữ vị trí số một nhờ có hệ thống giáo dục chất lượng, số lượng sáng chế cao và sự liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp với các trường đại học. Ấn Độ, một quốc gia có thu nhập trung bình thấp như Việt Nam, xếp hạng 39 nhờ vào thế mạnh xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin và khả năng thu hút vốn đầu tư mạo hiểm.

Việt Nam cũng được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) đánh giá cao trong việc ứng dụng GII vào xây dựng Chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII). Một số địa phương có mức thu nhập bình quân trung bình nhưng đạt thành tích đổi mới sáng tạo nổi bật gồm Long An, Phú Thọ và Ninh Thuận. Long An (hạng 12) có tỷ trọng công nghiệp cao và hấp thu tri thức tốt. Phú Thọ (hạng 20) có thế mạnh về hạ tầng số và thu hút đầu tư nước ngoài. Ninh Thuận (hạng 21) phát triển mạnh mẽ trong lĩnh vực năng lượng tái tạo và nông nghiệp công nghệ cao.

Chỉ số PII được Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai từ năm 2023, cung cấp cơ sở để lãnh đạo địa phương đưa ra quyết sách phù hợp nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và chuyển đổi số, góp phần hiện thực hóa các mục tiêu trong Nghị quyết của Bộ Chính trị về phát triển đất nước trong kỷ nguyên số.

Cách tính toán chỉ số PII

Quy trình tính toán chỉ số PII tuân theo 10 bước chuẩn quốc tế do Viện Nghiên cứu chung châu Âu (JRC) và Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đề xuất trong “Tài liệu hướng dẫn về xây dựng một bộ chỉ số tổng hợp” (JRC/OECD, 2008). Tất cả các tính toán đều được thực hiện bằng phần mềm R-Studio và gói công cụ COINr do JRC biên soạn, đây cũng là công cụ được Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO) áp dụng trong tính toán chỉ số Đổi mới Toàn cầu (GII).

Dữ liệu để tính toán PII được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau, gồm 52 chỉ số thành phần. Trong đó:

• Dữ liệu từ các báo cáo, thống kê của các cơ quan trung ương: 20 chỉ số (38,5%)

• Dữ liệu từ các bộ chỉ số khác: 11 chỉ số (21%)

• Dữ liệu quản lý của Bộ Khoa học và Công nghệ: 8 chỉ số (15,5%)

• Dữ liệu do địa phương cung cấp: 13 chỉ số (25%)

Trước khi tiến hành tính toán, các dữ liệu sẽ được kiểm tra về mức độ khả dụng. Theo quy định, mỗi địa phương phải đạt được tối thiểu 75% số lượng chỉ số thành phần. Trong bảng xếp hạng PII 2024, tất cả các tỉnh/thành đáp ứng yêu cầu này, trong đó Quảng Ninh, Đắk Lắk và Bình Dương là ba địa phương có tỷ lệ khả dụng thấp nhất (96,15%).

Khung chỉ số PII năm 2024 có 52 thành phần, chia làm 7 trụ cột:

– 5 trụ cột đầu vào phản ánh những yếu tố tạo điều kiện thuận lợi cho phát triển KT-XH dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, bao gồm: Thể chế; vốn con người, nghiên cứu và phát triển; cơ sở hạ tầng; trình độ phát triển của thị trường; trình độ phát triển của doanh nghiệp.

– 2 trụ cột đầu ra phản ánh kết quả tác động của khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vào phát triển KT-XH, bao gồm: Sản phẩm tri thức, sáng tạo và công nghệ; tác động.

Hoàn thiện chỉ số PII trong năm 2025

Trong năm 2025, việc hoàn thiện Chỉ số Đổi mới sáng tạo cấp địa phương (PII) sẽ tiếp tục được đẩy mạnh, đảm bảo tính chính xác và khách quan trong đánh giá năng lực đổi mới sáng tạo của từng địa phương. Quá trình này sẽ tập trung vào ba hướng chính: cập nhật phương pháp luận, mở rộng quy mô thu thập dữ liệu, và tăng cường hợp tác quốc tế.

Trước hết, phương pháp tính toán PII sẽ được rà soát và điều chỉnh để phản ánh sát hơn thực tế phát triển kinh tế – xã hội của các địa phương. Các chỉ số đo lường sẽ được chuẩn hóa theo thông lệ quốc tế, đảm bảo sự tương thích với các hệ thống đánh giá đổi mới sáng tạo toàn cầu, đặc biệt là Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) của WIPO.

Bên cạnh đó, quy mô thu thập dữ liệu sẽ được mở rộng, không chỉ tập trung vào các số liệu từ cơ quan nhà nước mà còn khai thác thêm từ khu vực doanh nghiệp, tổ chức nghiên cứu, các trường đại học, và các sáng kiến đổi mới sáng tạo từ cộng đồng. Điều này giúp tạo ra một bức tranh toàn diện hơn về hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của từng địa phương, từ đó phản ánh đúng năng lực phát triển của từng khu vực.

Ngoài ra, việc hợp tác với các chuyên gia WIPO và các tổ chức nghiên cứu quốc tế sẽ được đẩy mạnh nhằm nâng cao chất lượng đánh giá và tiếp thu những kinh nghiệm tiên tiến từ các quốc gia có hệ thống đổi mới sáng tạo phát triển. Điều này không chỉ giúp cải thiện PII mà còn hỗ trợ Việt Nam nâng cao vị thế trong bảng xếp hạng đổi mới sáng tạo toàn cầu, thúc đẩy sự phát triển bền vững dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo.