BP&IP – Blackpink và Quyền Sở hữu trí tuệ

Blackpink là một trong các nhóm nhạc Hàn Quốc nổi tiếng nhất hiện nay. Với 70 buổi biểu diễn thành công trên nhiều châu lục trong chuyến World Tour vừa qua và buổi biểu diễn mới nhất tại Hà Nội, Việt Nam ngày 29 và 30 tháng 7, Blackpink đã thành công khẳng định được vị thế của mình trên khán đài thế giới và trong lòng cộng đồng fan Việt, V-Blinks. Để đạt được thành công như hiện tại, Blackpink và nhiều nhóm nhạc khác, bao gồm các công ty sản xuất, đào tạo đằng sau họ đều đã phải chú ý đến vấn đề quyền sở hữu trí tuệ ngay từ khi việc thành lập nhóm nhạc mới dừng ở bước ý tưởng.

Các công cụ Sở hữu trí tuệ Blackpink đã tận dụng

Quyền sở hữu trí tuệ đã đóng góp không nhỏ đến sự thành công của Blackpink. Đối với một nhóm nhạc thì quyền tác giả, hay còn được biết đến như bản quyền, có lẽ chính là loại tài sản trí tuệ phổ biến và thông dụng nhất. Tuy nhiên, ngoài bản quyền thì sự thành công của nhóm nhạc Blackpink cũng có sự đóng góp của một số lĩnh vực sở hữu trí tuệ khác.

Nhãn hiệu

Công ty YG Entertainment – công ty giải trí đa quốc gia của Hàn Quốc có hoạt động chính là quản lý tài năng, sản xuất âm nhạc điều hành quản lý nhiều nhóm nghệ sĩ khác nhau. Ngoài Blackpink, YG còn quản lý Sechskies, Big Bang, Akdong Musician, Winner, và Treasure cũng như các diễn viên Choi Ji-woo, Cha Seung-won, Lee Sung-kyung và Yoo In-na và Son Na-eun,…

Với lịch sử gần 30 năm thành lập, YG đã cho ra lò nhiều tài năng âm nhạc hiện đã tạm ngừng hoạt động như Wheesung, Epik High, 1TYM, Gummy, Seven, Minzy, Park Bom, 2NE1, Nam Tae-hyun, Lee Jong-suk, Psy, Seungri, B.I, One, CL, Lee Hi, Jinusean Sandara Park, iKON và Kang Dong-won.

Đối với Blackpink, YG đã chú trọng đầu tư bảo hộ quyền nhãn hiệu liên quan đến các sản phẩm, dịch vụ mà nhóm nhạc có thể cung cấp hoặc hiện đang hoạt động trong lĩnh vực đó.

Điển hình, đối với nhãn hiệu thì YG đã chủ động đăng ký tên nhóm nhạc Blackpink làm nhãn hiệu ‘BLACK PINK’ từ ngày 29 tháng 12 năm 2016 và được cấp đăng ký vào ngày 10 tháng 4 năm 2018 với USPTO cho nhiều loại sản phẩm và dịch vụ khác nhau.

Đáng chú ý, về mảng nhãn hiệu YG đã tập trung nhiều nguồn lực đăng ký nhãn hiệu cho cụm từ Manobal và Manobal Lalisa vì đây chính là tên thật của Lisa – một trong 4 nghệ sĩ Blackpink, đồng thời là thành viên có độ thu hút cao nhất trong 4 người trên phạm vi toàn cầu.

Nhãn hiệu Manobal Lalisa hay Manobal được sử dụng chủ yếu cho các thương hiệu thời trang đứng tên cô gồm các sản phẩm quần áo, đồ trang sức, phụ kiện chân, tay, bảo vệ đầu,…

Đăng ký nhãn hiệu giúp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của thương hiệu, ngăn chặn việc người khác sao chép, sử dụng trái phép hoặc làm giả mạo sản phẩm của chủ sở hữu quyền. Điều này giúp duy trì tính độc quyền của thương hiệu và giữ vững uy tín của họ trước khách hàng.

Các thương hiệu thời trang thường đầu tư một lượng lớn thời gian, tiền bạc và công sức vào việc thiết kế và phát triển sản phẩm. Việc đăng ký nhãn hiệu giúp bảo vệ những đầu tư này khỏi việc bị sao chép hoặc lợi dụng một cách trái phép. Đặc biệt, việc đăng ký nhãn hiệu sẽ có tác dụng thiết yếu trong công cuộc chống sản phẩm giả mạo được sản xuất một cách trái phép, vận chuyển qua biên giới và bán trên thị trường.

Bản quyền

Việc bảo vệ bản quyền đối với những bài hát, album và sản phẩm âm nhạc của Blackpink đem lại nhiều lợi ích quan trọng.

Đầu tiên, bản quyền giúp đảm bảo rằng bất kỳ sáng tạo nào của họ đều được bảo vệ khỏi việc sao chép trái phép hoặc sử dụng không đúng mục đích. Điều này không chỉ bảo hộ tính độc quyền của tác phẩm, mà còn đảm bảo rằng Blackpink không phải đối mặt với việc bị lạm dụng hoặc vi phạm quyền.

Thứ hai, bản quyền cung cấp cho Blackpink quyền kiểm soát việc sử dụng tác phẩm của họ trên các nền tảng khác nhau, bao gồm cả việc phát sóng trực tuyến, tải về, trình diễn trực tiếp và quảng cáo. Nhờ vào việc duy trì bản quyền, nhóm nhạc có khả năng thương thảo các hợp đồng và thỏa thuận với các đối tác khác nhau, tạo ra nguồn thu nhập ổn định và phát triển sự nghiệp bền vững.

Cuối cùng, bản quyền còn đóng vai trò quan trọng trong việc tạo động lực cho sự sáng tạo tiếp diễn của Blackpink và YG. Khi họ biết rằng tác phẩm của mình được bảo vệ và tôn trọng, có khả năng tạo nên nguồn thu nhập liên tục, họ sẽ có động lực mạnh hơn để tiếp tục đưa ra những ý tưởng mới, thử nghiệm âm nhạc và phát triển nghệ thuật.

Bản quyền chính là xương sống của mọi nhóm nhạc, bao gồm cả Blackpink. Tất cả các bài hát của họ đều đã được đăng ký bản quyền từ sớm và việc trình chiếu trên các nền tảng phát sóng như Youtube, Spotify, Twitter, Tiktok,… đều dưới sự bảo hộ chặt chẽ từ nhiều bên, cam đoan rằng không có bất kì bên nào khác đăng tải các nội dung xâm phạm bản quyền của YG.

Các đối tượng được bảo hộ bởi quyền tác giả, quyền liên quan thiết yếu đối với Blackpink bao gồm bài hát và lời bài hát, bản ghi âm âm nhạc, đoạn video của các buổi trình diễn trực tiếp, vũ điệu, hình ảnh và hình dáng độc đáo của 4 nữ ca sĩ, các tác phẩm phái sinh như bài Lửa Hận thù tại Việt Nam phái sinh từ bài Flower biểu diễn bởi Jisoo (chưa rõ thông tin về việc cấp phép từ phía YG để tạo nên bài hát này),…

Cấp phép

Cấp phép là một vấn đề quan trọng trong sự nghiệp của Blackpink khi đây chính là nguồn thu chính của Blackpink và YG. Họ cấp phép cho các bên khác quyền sử dụng thương hiệu của họ trong nhiều vụ hợp tác. Đôi khi các thành viên sẽ phải chủ động tham gia các chương trình tuyên bố về sự hợp tác, quảng bá thương hiệu của các công ty đối tác.

Một số vụ hợp tác có hình ảnh của Blackpink nổi tiếng tại Việt Nam có thể kể đến như Oreo x Blackpink, Starbucks x Blackpink, Selena Gomez x Blackpink, Dior x Jisoo, Celine x Lisa, Rosé x Tiffany, Calvin Klein x Jennie,…

Ngoài các thương vụ này, 4 thành viên của Blackpink và công ty YG cũng có nhiều hình thức hợp tác khác. Phổ biến nhất là việc quảng bá sản phẩm trên Instagram thông qua các bức ảnh thời trang của các thành viên. Mỗi bức ảnh có thể cho các thành viên hàng trăm nghìn USD, tùy thuộc vào lượt xem, lượt tương tác và ảnh hưởng.

Dẫu vậy, nguồn thu nhập ổn định nhất vẫn đến từ các hoạt động cấp phép, cho phép các đối tác sử dụng hình ảnh của họ để marketing, quảng bá sản phẩm.

Tranh chấp bản quyền giữa Blackpink và YG?

Blackpink với 4 thành viên chủ chốt đã nhiều lần thực hiện các chuyến lưu diễn toàn thế giới, đạt được lượng fan đông đảo toàn cầu, với các thành tựu nổi bật như bài hát Ddu-du Ddu-du trở thành video KPOP đầu tiên của một nhóm nhạc Hàn Quốc vượt mốc một tỷ lượt xem cũng như hai tỷ lượt xem và hiện tại là video được xem nhiều nhất.

Những video âm nhạc của Blackpink cho “Kill This Love” (2019) và “How You Like That” (2020) đều lập kỷ lục cho video âm nhạc được xem nhiều nhất trong vòng 24 giờ đầu tiên sau khi phát hành, với “How You Like That” phá vỡ ba kỷ lục và thiết lập hai kỷ lục Guinness thế giới.

Blackpink là nghệ sĩ âm nhạc có số lượng người đăng ký nhiều nhất và sở hữu kênh âm nhạc được xem nhiều nhất trên YouTube, cũng như là nhóm nhạc nữ có số lượng người theo dõi và lượt stream nhiều nhất trên Spotify cùng vô số thành tựu khác.

Với thành công như vậy, nhiều fan hâm mộ đã thắc mắc về việc liệu ngoài việc xinh đẹp, hát hay, nhảy giỏi,… thì liệu họ có tiềm năng của một nhà sáng tạo không? Điều đó có nghĩa rằng liệu các bài hát, các điệu nhảy đó có được chính 4 thành viên Blackpink góp sức tạo nên hay không, hay liệu tất cả đều do các bên đối tác thực hiện dưới sự chỉ đạo của YG, vì hiện tại các credit ghi tên tác giả, nhà biên soạn đều không ghi tên của 4 thành viên mà hầu hết đều ghi thuộc quyền của YG, sáng tạo bởi YG/Teddy,…

Theo tìm hiểu của một số người hâm mộ, các thành viên Blackpink thực chất có khả năng soạn nhạc. Jennie và Jisoo đã từng chia sẻ rằng họ đã đóng góp vào việc viết bài ‘Stay’. Việc tiết lộ là vô tình và đã được nhanh chóng sửa đổi nhưng với lượng fan hâm mộ đông đảo của nhóm nhạc thì việc bắt trọn được khoảnh khắc này là không khó.

Lisa cũng đã viết một phần của bài ‘Playing with Fire’ khi cô vô tình tiết lộ điều này trong một cuộc phỏng vấn. Jennie đã tham gia hoàn toàn vào việc sản xuất ‘Solo’.

Tuy nhiên, những bài hát trên đều không được ghi công các cô gái là tác giả hay đồng tác giả. Chính sách này của YG không thay đổi cho đến bài Lovesick Girls khi YG có giám đốc điều hành mới. Lovesick Girls ghi nhận Jennie và Jisoo là 2 thành viên Blackpink đã viết lời bài hát cùng 8 người khác, trong đó Jennie còn tham gia sản xuất.

Dẫu vậy, liệu đây có phải sự thay đổi nhất thời? Liệu có phải trước đó YG đã cấm các thành viên YG tham gia vào quá trình soạn thảo, xây dựng, sản xuất các tác phẩm âm nhạc như suy đoán của nhiều fan hâm mộ?

Chúng ta có thể sẽ không bao giờ biết được toàn bộ sự thật nhưng có thể suy đoán rằng dù các thành viên thật sự có thể viết hoặc đóng góp 1 phần vào các tác phẩm nhưng khó có thể mặc định hiểu là họ toàn tài đến mức ngoài thời gian công diễn dày đặc còn có thể có thêm thời gian soạn thảo nhạc.

Mặt khác, dù họ thật sự có thể tạo nên một vài tác phẩm nhưng có lẽ YG đã từ chối các tác phẩm đó vì nó không phù hợp với theme của Blackpink là một nhóm nhạc 4 người. Mỗi thành viên Blackpink có thể có phong cách viết và hát riêng biệt nhưng có thể chúng không hoàn toàn phù hợp với toàn bộ khái niệm tạo nên Blackpink. Chính vì vậy mà từ khi được ra mắt, gần như toàn bộ các tác phẩm của Blackpink đều đã được nhà sản xuất Teddy Park biên soạn vì ông có khả năng duy trì hình ảnh táo bạo, cá tính và thực sự phù hợp với BlackPink như một tổng thể.

Gần như toàn bộ ca khúc Blackpink phát hành đều do Teddy sáng tác, sản xuất chính với loạt hit giúp Blackpink nổi tiếng toàn cầu như “Boombayah”, “Ddu-du Ddu-du”, “Kill This Love”, “How You Like That”, “Pink Venom”,…

Ngoài ra, còn một luận điểm khác khiến tranh chấp về quyền được sáng tác giữa YG và Blackpink gần như bị xóa bỏ hoàn toàn là bởi vì YG từ trước đến nay đều có danh tiếng là thánh địa cho các nghệ sĩ viết nhạc. Rất nhiều nghệ sĩ từng được đào tạo bởi YG đều là những nhà soạn nhạc như các thành viên trong nhóm Bigbang, 2NE1, Ikon, Winner, AKMU,…

Nếu YG cấm, nhiều khả năng họ sẽ để lại một quả bom pháp lý khổng lồ chỉ trực nổ trong tương lai, phá hủy hoàn toàn công sức mà họ đã xây dựng trong nhiều thập kỉ.

Theo đó, sẽ khó có khả năng YG quyết định thay đổi di sản truyền thống của mình mà không cho phép các nữ nghệ sĩ Blackpink tự tạo nên tác phẩm. Chúng ta nên chấp nhận một sự thật nhiều khả năng hơn rằng các cô gái tài năng này không phải những nhà soạn nhạc giỏi tầm cỡ thế giới – thành tựu mà họ đã đạt được thông qua giọng nói và các bước nhảy của mình.