Tin vui mới nhất trong cuộc chiến chống lại đại dịch Covid-19 tại Việt Nam nói riêng và toàn thế giới nói chung: Một thạc sỹ gốc Việt là ông Ngô Quốc Nam (64 tuổi) và cộng sự tại Công ty TNHH MTV sinh hóa Phù Sa (Cần Thơ) đã sáng chế nên một máy xét nghiệm nhanh Covid-19 có thể cho ra kết quả chỉ sau 2 tiếng với giá chỉ bằng 1/10 so với các loại máy đang nhập khẩu vào Việt Nam, phù hợp cho việc sản xuất hàng loạt và đưa vào tiền tuyến chống lại đại dịch tại Việt Nam và cả thế giới.
Vào năm 2018, với hơn 13 năm kinh nghiệm nghiên cứu về về sinh học phân tử, ông Nam và các đồng nghiệp đã phát triển 2 dòng máy PCR và điện di tích hợp. Sau đó, 2 dòng máy sản xuất theo công nghệ Việt này đã được xuất khẩu sang Mexico. Nối tiếp thành công này, nhóm nghiên cứu tiếp tục phát triển, mở rộng phạm vi nghiên cứu sáng tạo. Đến năm 2020, nhóm đã thành công phát triển một thiết bị đọc Spotcheck SC48 hoạt động cùng với máy PCR giúp tầm soát người nhiễm Covid-19 với chi phí thấp.
Theo trưởng nhóm nghiên cứu, sản phẩm có tỷ lệ nội địa hóa trên 80%. Phần còn lại thì được nhập khẩu chip từ nước ngoài. Hiện nay, thiết bị vừa được Bộ Y tế thẩm định và đang chờ chấp thuận cấp phép lưu hành trên thị trường.
Máy xét nghiệm Spotcheck SC 48
Cơ chế hoạt động của Spotcheck SC 48 khá tương tự với các loại máy Realtime PCR đang dùng hiện nay. Tuy nhiên, điểm tạo nên sự khác biệt chính giữa máy này và các máy khác lưu hành trên thị trường là ở hệ đọc kết quả quang học. Thiết bị đọc Spotcheck với đầu đọc huỳnh quang thu nhận tín hiệu ở bước sóng 530 nm được phát ra bởi phức hợp DNA – Green Dye dưới kích thích của ánh sáng xanh (450 – 460 nm). Sau phản ứng PCR, thiết bị đọc phân tích mẫu dựa trên sự kết hợp giữa ánh sáng và nhiệt độ.
Khi thu thập hình chụp độ sáng của từng mẫu PCR ở 3 nhiệt độ khác nhau, Spotcheck phân tích và đưa ra kết quả cuối cùng ở bốn dạng: P (Positive – dương tính), N (Negative – âm tính), R (Unresolved – không xác định) và E (Error- lỗi).
Hiển nhiên, máy Spotcheck SC 48 vẫn còn nhiều điều cần cải thiện.
Theo ông Nam: “Mẫu xét nghiệm âm tính cho kết quả chính xác 100%, còn dương tính vẫn có sai số nhỏ, tuy nhiên hệ thống sẽ không bỏ sót một trường hợp dương tính nào.”
Hơn nữa, thiết bị đọc đưa ra kết quả chỉ có thể xác định định tính mẫu âm tính hay dương tính. Còn các kết quả định lượng về nồng độ virus (nếu xét dương tính) trong mẫu thì thiết bị vẫn chưa thể xác định được.
Sáng chế giúp ích lớn cho cuộc chiến chống Covid-19
Khi xã hội cần xét nghiệm số đông dân chúng trong thời gian ngắn với tình hình đại dịch hiện nay thì kết quả định tính chính là yếu tố quan trọng hơn cả, chứ không phải kết quả định lượng. Do đó, sáng chế này nếu có thể được đưa vào sử dụng trên thực tế, áp dụng trên cả nước thì sẽ là một tin mừng lớn trong cuộc chiến chống Covid-19.
Ngoài ra, theo ông Nam, thiết bị đọc này có thể phân biệt được các trường hợp âm tính giả do hóa chất, do mồi, do quá trình trích ly RNA,… và truyền kết quả về trung tâm xử lý. Spotcheck SC 48 có thể đọc trực tiếp kết quả trên ống PCR mà không cần mở nắp ống để tránh bay hơi sản phẩm sau phản ứng PCR. Spotcheck có thể hoạt động tương thích với các máy PCR đang có hiện nay.
So với các máy Realtime PCR, tốc độ đọc của sản phẩm về thời gian xử lý và phân tích thì không nhanh hơn, khoảng từ 2 giờ đến 2,5 giờ cho 96 đĩa. Tuy nhiên, chi phí mua thiết bị xét nghiệm Realtime PCR chỉ khoảng 1 – 2 tỷ đồng. Trái lại, thiết bị do nhóm phát triển có giá chỉ bằng 1/10 con số trên, có giúp ích lớn cho nền kinh tế của xã hội.
Ngoài ra, hộp đựng sinh phẩm kit test hiện nay phải sử dụng tủ lạnh nhiệt độ 2 – 8 độ C để lưu trữ, vận chuyển. Trái lại, các sinh phẩm kit test của nhóm nghiên cứu có thể bảo quản ở nhiệt độ phòng 25 – 35 độ C mà không ảnh hưởng đến hiệu suất, giảm được các chi phí phát sinh khi thu mua sử dụng các thiết bị đông lạnh.
Nhóm nghiên cứu kỳ vọng rằng sản phẩm có thể đến với các địa phương vùng sâu, vùng xa, biên giới,… bởi những nơi này không có điều kiện mua những máy xét nghiệm có chi phí lớn.
